SỰ SUY SỤP TINH THẦN
DEPRESSION
SYLVIA, BA MƯƠI MỐT TUỔI, sau khi sinh đứa con thứ hai cô đã được thông báo trước những dấu hiệu về tình trạng sức khỏe bất ổn của cô. Việc mang thai và sự sinh nở vừa qua của cô đều rất tốt, và mọi người đã rất sung sướng khi thấy đứa bé trai khỏe mạnh vui đùa.
Khi được đưa từ bệnh viện về nhà, Sylvia cảm thấy rất mệt, nhưng cô cho đó là những ảnh hưởng tự nhiên của việc thai ghén, sau những bữa ăn trễ, cô chăm sóc hai đứa con nhỏ của mình, thay vì chỉ là một.
Thế nhưng sau đó vài tháng sự mệt mõi của cô ngày càng nặng hơn, và tình trạng của Sylvia càng tồi tệ hơn. Cô thường khóc, cô cảm thấy như mình thất bại trong việc làm mẹ, và cô đã rất khó khăn khi đối diện với các sự đòi hỏi của con mình. Chồng cô đã cố gắng giúp đỡ và ủng hộ cô, nhưng anh nghĩ rằng Sylvia đã mất đi sự vui thích trong hầu hết các thứ: bạn bè của cô, cuộc sống thuộc linh, những tin tức hàng ngày, nhà của cô, gia đình của cô, và ngay cả công việc mà cô cho là ưu tiên một đối với cô đó là mang thai đứa con thứ hai. Sylvia nói rằng cô không có đủ sức khỏe để đi Nhà thờ, để gặp gỡ bạn bè, quan hệ tình dục với chồng, hoặc ngay cả để đi gặp bác sĩ, hoặc một người tư vấn.
Cô thường hoang mang không biết làm thể nào để có thể tiếp tục sống, và thỉnh thoảng khi ở một mình, cô đã nghĩ đến việc tự tử. Nhưng khi cô nghĩ về những ảnh hưởng sau này sẽ thế nào đối với những đứa trẻ và chồng của cô, thì cô đã không chắc là mình sẽ tự kết thúc cuộc đời như thế nào, và cô đã không cảm thấy yên tâm không rõ liệu điều này có làm cho Đức Chúa Trời buồn lòng không. Vì thế, cô chẳng bao giờ thử tự hủy hoại cuộc đời – nhưng cô lại mong muốn cuộc sống của cô sớm kết thúc.
Cuối cùng cô cũng đã đi gặp một người tư vấn. Khi cô đã gặp, Sylvia học biết được rằng sự suy sụp tinh thần thường tồn tại trong những khoảng thời gian kéo dài, và quá trình kéo cô ra khỏi tình trạng suy sụp tinh thần tiến triển rất chậm chạp. Bác sĩ của cô đã tìm ra các nguyên nhân y học dẫn đến sự suy sụp tinh thần, và người tư vấn của cô đang giúp đỡ cô có thể đối diện với những sự căng thẳng. Cô tự nghĩ, hầu hết những sự giúp đỡ mà cô có đều là nhờ sự ủng hộ từ chồng của cô. Anh đã ở với cô trong suốt giai đoạn cô suy sụp tinh thần, mặc dầu sự suy sụp tinh thần của Sylvia đã làm cho anh càng thêm căng thẳng, về sau cô đã nhận ra điều ấy.
Vance Havner, một Mục sư Báp-tít rất nổi tiếng sống ở phía Nam, có một lần ông đã viết rằng kinh nghiệm Cơ Đốc có ba mức độ.1 Mức độ đầu tiên là “những ngày trên đỉnh núi” khi mọi thứ diễn ra trôi chảy và thế giới trông thật là sáng sủa. Những kinh nghiệm này chỉ là tạm thời: chắc chắn chúng không thể tiếp diễn mãi mãi được. Đó là điều không thực tế, như nhiều người đã trông đợi, rằng chúng ta có thể sử dụng cuộc sống như đang vượt qua từ một đỉnh núi đến một đỉnh núi khác mà lại không có những chỗ bằng phẳng hoặc có các thung lũng ở giữa. Thay vì thế, hầu như cuộc sống gồm có “những ngày bình thường” khi chúng ta làm những công việc thường lệ của chúng ta, không phấn chấn mà cũng có không suy sụp tinh thần gì. Kế đến, mức độ thứ ba, là có “những ngày đen tối” khi chúng ta lê bước nặng nề trong nỗi hoang mang, nghi ngờ, suy sụp tinh thần, và không có bất kỳ một sự an ủi khích lệ nào. Thỉnh thoảng những ngày như thế kéo dài suốt nhiều tháng hoặc nhiều năm trước khi chúng ta bắt đầu kinh nghiệm được một tâm trạng thanh thản và đắc thắng. Khi tình trạng ấy vẫn còn, những ngày đen tối ấy là những ngày suy sụp tinh thần.
Sự suy sụp tinh thần (rõ ràng nó được gọi là “căn bệnh u sầu”) đã được nhìn nhận như là một nan đề chung xảy ra từ hơn ba ngàn năm. Nó là một hiện tượng rộng khắp2 ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi (gồm cả thời kỳ vị thành niên), nó xuất hiện và gia tăng nhanh chóng giữa lứa tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành, và ước tính chỉ riêng tại Mỹ nó đã làm rối loạn cuộc sống của hàng triệu người đơn độc ở tuổi 30 đến 40.3 Một vài nhà lãnh đạo quân đội lừng danh trong lịch sử, những nhà lãnh đạo Hoa Kỳ, các nhạc sĩ, các nhà khoa học, và những học giả đều là những nạn nhân của vấn đề này, thế nhưng sự suy sụp tinh thần không miễn trừ cho bất kỳ người nào. Nó được biết đến như là những sự đảo lộn “lạnh lùng” của tâm trí và được gọi là “căn bệnh phổ biến nhất, nghiêm trọng nhất, và có tính tâm thần học nhất, đang gây khổ sở cho con người ngày nay.”4 Hầu hết mọi người trong chúng ta đã từng kinh nghiệm về sự suy sụp tinh thần, thỉnh thoảng nó lại xảy ra khi chúng ta ít trông đợi nó nhất. Trong những hình thức nhẹ nhàng hơn, sự suy sụp tinh thần có thể xảy ra như là một giai đoạn chuyển tiếp của sự u sầu theo sau một nỗi suy sụp tinh thần riêng tư nào đó. Một sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng hơn có thể bao phủ các nạn nhân của nó với những cảm giác suy sụp tinh thần, sợ hãi, kiệt quệ, thờ ơ lãnh đạm, mất hy vọng, và nỗi chán chường thầm kín trong lòng.5
Không có thể nào hai người lại kinh nghiệm được tình trạng chung này theo cùng một cách. Từ “suy sụp tinh thần” hàm chứa một sự đa dạng của rất nhiều triệu chứng nghiêm trọng khác, xuất hiện thường xuyên, kéo dài, và có nguồn gốc khác nhau. Những dấu hiệu của sự suy sụp tinh thần có thể bao gồm (1) sự u sầu – thường đi chung với sự bi quan và mất hy vọng; (2) sự lãnh đạm và thờ ơ khiến cho cuộc sống trở nên khó khăn hơn hoặc khi đối diện với những sự quyết định; (3) sự mệt mõi cùng với việc mất đi sức lực và thiếu thích thú trong công việc, tình dục, tôn giáo, những sở thích cá nhân, hoặc các hoạt động khác; (4) sự tự ti mặc cảm, thường đi kèm với việc tự lên án mình và những cảm giác tội lỗi, xấu hổ, vô nghĩa, và vô dụng; (5) mất đi tính tự phát; (6) chứng mất ngủ và rất khó tập trung; đồng thời thường (7) mất đi cảm giác ngon miệng. Thỉnh thoảng chúng được biết đến như một sự suy sụp tinh thần được che giấu dưới một vỏ bọc nào đó,6 con người có nhiều triệu chứng như vậy, nhưng họ lại tự cảm thấy mình không u sầu. Một người tư vấn tỉnh táo có thể đoán biết được sự suy sụp tinh thần đang ẩn nấp bên dưới nét mặt tươi cười. Trong nhiều trường hợp các triệu chứng của sự suy sụp tinh thần che giấu không để sự giận dữ thể hiện ra ngoài, nhiều khi không thể nhận ra, và lệ thuộc vào một quan điểm truyền thống thường trực tiếp chống lại chính mình.
Những phản ứng suy sụp tinh thần đã được phân loại trong nhiều cách khác nhau với các thuật ngữ như là việc có phản ứng (reactive) chống lại với sự không có phản ứng (endogenous), tính chủ yếu chống lại tính thứ yếu, và quan điểm đơn cực (unipolar) chống lại quan điểm đa cực (bipolar). Sự suy sụp tinh thần có phản ứng (thỉnh thoảng được gọi là sự suy sụp tinh thần bên ngoài-phản ứng (exogenous) hoặc sự suy sụp tinh thần dễ bị kích thích thần kinh) thường xảy ra như là một phản ứng đối với sự mất mác, bị tổn thương thực sự hoặc chỉ do tưởng tượng, kèm theo đó là những sự lo lắng cao độ, sức chịu đựng ngắn, và tự sửa chữa của bản thân. Endogenous (cũng còn gọi là sự suy sụp tinh thần tự kỷ và thỉnh thoảng còn được gọi là sự suy sụp tinh thần có chứng loạn thần kinh) dường như xảy ra một cách tự phát hơn là từ nội tâm, liên quan tới sự suy sụp tinh thần hoàn toàn, thỉnh thoảng đi kèm với xu hướng tự-hủy hoại, tồn tại trong một giai đoạn dài, có sức đề kháng hơn trong việc chữa trị, và có tỷ lệ tái xuất hiện rất cao. Sự suy sụp tinh thần chính yếu xuất hiện trong hầu hết của lần suy sụp tinh thần thứ yếu giống như hiệu quả bên ngoài của một vài loại thuốc, có tác dụng cho người ăn kiêng, hoặc kết quả cuả căn bệnh ung thư, bệnh đái đường, hoặc ngay cả bệnh cúm. Sự suy sụp tinh thần unipolar ám chỉ đến tình trạng có một hay nhiều tình tiết của sự suy sụp tinh thần như là sự suy sụp tinh thần chính yếu. Ít phổ biến hơn là sự suy sụp tinh thần bipolar liên quan tới các giai đoạn lác đác có chút điên cuồng trước thái độ suy sụp tinh thần. Hầu hết các chuyên gia có thể phân biệt được tất cả các loại suy sụp tinh thần này từ trạng thái cảm thấy nản chí, cách nhún vai, thường là tạm thời, và hầu như là sự đáp ứng rất phổ biến trước những sự suy sụp tinh thần, thất bại, và những sự mất mác.7
Tất cả những điều này cho thấy sự suy sụp tinh thần là một tình trạng chung nhưng rất phức tạp, khó có thể định nghĩa, hay mô tả một cách chính xác, và không dễ để chữa trị.
KINH THÁNH VÀ SUY SỤP TINH THẦN
Sự suy sụp tinh thần là một thuật ngữ đơn giản không được luận giảng trong Kinh Thánh, mặc dầu điều kiện xảy ra rất chung. Thi-thiên 69,88, và 102 là những ví dụ điển hình, những Thi-thiên này là các bài thơ hát về sự suy sụp tinh thần, nhưng chúng lại là những bài thơ được hát lên trong tâm trạng hy vọng. Trong Thi-thiên 43, Đa-vít diễn tả cả hai tâm trạng suy sụp tinh thần và vui mừng, ông viết:
Hỡi linh-hồn ta, cớ sao ngươi sờn-ngã và bồn-chồn trong mình ta?
Hãy trông-cậy nơi Đức Chúa Trời;
Ta sẽ còn ngợi-khen Ngài nữa:
Ngài là sự cứu-rỗi của mặt ta, và là Đức Chúa Trời ta.
Một chỗ khác trong Kinh Thánh, điều tương tự cũng xảy ra đối với Gióp, Môi-se, Giô-na, Phi-e-rơ, và cả dân tộc Y-sơ-ra-ên đều đã kinh nghiệm được sự suy sụp tinh thần.8 Tiên tri Giê-rê-mi đã viết toàn bộ sách Ca-thương. Ê-li đã thấy được quyền năng của Đức Chúa Trời tại trên núi Cạt-mên, thế nhưng khi Giê-sa-bên đe dọa sẽ giết ông, thì Ê-li đã trốn chạy vào trong đồng vắng đặng cứu mạng sống mình, ông đã mất hết mọi hy vọng. Ông muốn chết và có thể ông đã cố gắng chết, nhưng Chúa nhân từ “đối xử” với ông cách khác, Ngài sai thiên sứ xuống giúp đỡ ông.9 Chúa Jêsus trong vườn Ghết-sê-ma-nê đã chịu nhiều sự đau đớn, một sự quan sát được miêu tả cách đau đớn bằng các từ thậm xưng trong Kinh Thánh “Amplified Bible”: “tức thì Ngài buồn-bực và sầu-não lắm. Ngài bèn phán: Linh-hồn Ta buồn-bực cho đến chết.”10
Những ví dụ này cùng với rất nhiều ví dụ khác được ám chỉ đến trong Kinh Thánh diễn tả nỗi đau sầu não, thể hiện về thực tế được miêu tả trong Thánh Kinh. Đây là một sự suy sụp tinh thần có thực tương ứng với một sự hy vọng chắc chắn. Mỗi người tin Chúa đều đã từng rơi tụt vào sự suy sụp tinh thần, nhưng cuối cùng cũng vượt qua và kinh nghiệm được một niềm vui mừng mới và kéo dài mãi. Điều mà Kinh Thánh nhấn mạnh tại đây không dựa trên sự suy sụp tinh thần con người mà dựa nhiều vào niềm tin nơi Đức Chúa Trời và sự bảo đảm về một cuộc sống sung mãn nơi Thiên-đàng, không phải ở trên đất này.11 Lời cầu nguyện đầy tự tin của Phao-lô chắc chắc sẽ sớm được trả lời không những cho người Rô-ma mà cũng cho tất cả các Cơ Đốc Nhân: “Vậy xin Đức Chúa Trời của sự trông-cậy, làm cho anh em đầy-dẫy mọi đều vui-vẻ và mọi đều bình-an trong đức-tin, hầu cho anh em nhờ quyền-phép Đức Thánh Linh được dư-dật sự trông-cậy!”12
CÁC NGUYÊN NHÂN CỦA SUY SỤP TINH THẦN
Sự suy sụp tinh thần có thể có một số các nguyên nhân. Thông thường có một vài nguyên nhân đi chung với nhau, và nếu như bạn có thể phát hiện, hiểu, và giúp đỡ những người được tư vấn giải quyết từng nguyên nhân ấy, thì việc tư vấn của bạn có thể sẽ tốt hơn.
Nhiệm vụ của người tư vấn Cơ Đốc có vẻ khó khăn hơn bởi một số chuyện hoang đường về sự suy sụp tinh thần mà chúng được chấp nhận cách rộng rãi và thỉnh thoảng còn được đem ra giảng luận. Đó không phải là sự thật, ví dụ như sự suy sụp tinh thần luôn xuất phát từ tội lỗi hoặc do thiếu đức tin nơi Đức Chúa Trời, tất cả các sự suy sụp tinh thần được gây ra bởi sự lầm bầm-oán trách, điều này không đúng đối với một Cơ Đốc Nhân đã từng suy sụp tinh thần, những cảm giác suy sụp tinh thần có thể sẽ biến mất sau những bài tập thuộc linh, sự vui mừng là một sự lựa chọn, hoặc một “Cơ Đốc Nhân suy sụp tinh thần là một sự phủ nhận của các kỳ hạn.”13
Các Cơ Đốc Nhân cũng như mọi người khác, suy sụp tinh thần và các nguyên nhân có thể chia làm hai loại chính: các nguyên nhân mang tính di truyền học và các nguyên nhân thuộc nhận thức-tâm lý học.
1. Các nguyên nhân mang tính di truyền học: Sự suy sụp tinh thần thường có một nền tảng vật lý. Tại mức độ đơn giản nhất, chúng ta biết rằng việc thiếu ngủ, ít vận động, những ảnh hưởng của ma túy hoặc các loại thuốc gây nghiện, các chứng bệnh về thể chất, hoặc sự kiêng ăn không đúng cách, tất cả đều có thể gây ra sự suy sụp tinh thần. Co hàng ngàn phụ nữ kinh nghiệm được sự suy sụp tinh thần cũng là một phần của hội chứng về tâm-sinh lý do những thay đổi về hoóc môn xảy ra trước kỳ kinh nguyệt hàng tháng (PMS) và một số phụ nữ khác là nạn nhân của sự suy sụp tinh thần sau khi sinh nở (postpartum). Những ảnh hưởng về thể chất khác như là chứng loạn thần kinh chức năng, u não, hoặc những sự rối loạn về các tuyến là những nguyên nhân phức tạp hơn gây ra sự suy sụp tinh thần.
Có bằng chứng hiển nhiên cho thấy một sự suy sụp tinh thần nào đó mang tính di truyền trong các gia đình và có thể có một nền tảng cho sự di truyền. Điều này rất khó thể hiện một cách tổng quát; các báo cáo nghiên cứu đôi khi mâu thuẫn nhau.14 Một nghiên cứu khác đã liên kết sự suy sụp tinh thần với cấu trúc não – thường có thể được thay đổi khi dùng các loại thuốc làm giảm sự suy nhược.
Archibald Hart đã nói về sự suy sụp tinh thần của Ê-li cùng với sự đối diện của ông trước các tiên tri Ba-anh15 có thể là một ví dụ về sinh lý học đặt nền tảng trên “sự suy sụp tinh thần mang chức năng hóc-môn, do tuyến thượng thận sinh ra làm tăng nhịp đập của tim và kích thích hệ thống thần kinh, tạo nên một cảm giác hưng phấn” (postadrenalin) thường xảy ra đối với những người gần đây đã từng có một cảm xúc “cao độ”.
Bất kỳ khi nào cơ thể đã kinh nghiệm được một giai đoạn đòi hỏi lượng hóc-môn cao sinh ra từ tuyến thượng thận làm tăng nhịp đập của tim và kích thích hệ thần kinh từ đó gây ra một cảm giác hưng phấn, chẳng hạn như việc đối diện với một tình huống khẩn cấp, khi phát biểu trước đám đông, hoặc gặp một việc gì quan trọng, hệ thống hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra trở nên mệt mỏi và mất dần đi khi không còn sự đòi hỏi ấy. Đây cũng giống như việc dịu đi một cơn bão, chỉ có thể khi sự dịu đi ấy giống như sự biến mất hoàn toàn. Hấu hết chúng ta cảm thấy điều này như là một sự suy sụp tinh thần. Đó là cách mà cơ thể đòi hỏi cần phải nghỉ ngơi; nó cũng làm cho bạn mất đi tất cả các sự hứng thú và sức sống mà bạn có, vì thế bạn buộc phải ở trong một giai đoạn hồi phục. Trong suốt thời gian này, các tuyến hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra và một số hệ thống quan trọng khác được phục hồi. Các hệ thống trong cơ thể bạn sẽ ở lâu hơn trong một tình trạng thiếu hụt hoặc có đầy năng lượng, cơ thể sẽ được phục hồi sức khỏe lâu hơn... Đối với những người già, hệ thống hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra phục hồi chậm hơn và họ trở nên suy sụp tinh thần hơn sau khi có một lượng hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra quá cao.16
Ê-li đã nghỉ ngơi và ngủ cho đến khi cơ thể của ông được phục hồi. Có lẽ điều này là cách được Đức Chúa Trời chọn cho ông thể nào để nâng sự suy sụp tinh thần mang chức năng hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra làm tăng nhịp đập của tim và kích thích hệ thống thần kinh, gây nên một cảm giác hưng phấn cho người tiên tri này.
Sự nghiên cứu về các loại di truyền và sinh hóa của sự suy sụp tinh thần cho thấy nó rất phức tạp và có tốc độ chuyển động rất nhanh. Các nhà khoa học vẫn chưa biết chắc liệu sự suy nghĩ suy sụp tinh thần có gây ra các sự thay đổi về sinh hóa, hoặc liệu một sự mất quân bình về hóa học trong não có gây ra sự suy sụp tinh thần hay không. Tuy nhiên, một cựu chủ tịch Hiệp Hội Tâm thần học Hoa Kỳ đã đoán trước rằng, sự nghiên cứu trong lãnh vực này sẽ nhận được giải thưởng Nobel vào một ngày không xa.17
2. Các Nguyên nhân Thuộc Nhận thức-Tâm lý : Sự suy sụp tinh thần là một vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần đối với khoảng từ 4-9% dân số, nhưng các triệu chứng thì xuất hiện nhiều nhất trong một số thanh niên trưởng thành. Ước tính có khoảng 25% các sinh viên cao đẳng từng trải qua sự suy sụp tinh thần trong một lúc nào đó, và 33% các sinh viên cao đẳng bỏ học phải chịu đựng sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng trước khi họ rời khỏi trường.18 Những thống kê khiến nhiều người phải ngạc nhiên vì chúng đi đến kết luận rằng sự phát triển, tâm lý học, nội tâm cá nhân, tâm linh học, và những điều không thuộc về vật lý học khác đều là nền tảng của sự suy sụp tinh thần nhiều.
(a) Nền tảng và các nguyên nhân về gia đình. Có một vài bằng chứng hiển nhiên cho thấy những kinh nghiệm thời thơ ấu có thể dẫn đến sự suy sụp tinh thần trong cuộc sống sau này. Cách đây nhiều năm, một nhà nghiên cứu tên là Rene Spitz đã công bố một nghiên cứu về trẻ em – là những đứa trẻ bị tách khỏi bố mẹ chúng và được nuôi dưỡng trong cô nhi viện.19 Việc bị tước đoạt những nhu cầu thông thường và sự liên lạc đầm ấm với những người lớn, những đứa trẻ này thể hiện sự lãnh đạm, sức khỏe thiếu kém, và sự buồn rầu là dấu hiệu cho thấy sự suy sụp tinh thần có thể tiếp tục xảy ra trong cuộc sống sau này. Sự suy sụp tinh thần càng lớn hơn khi bố mẹ của chúng từ chối hoặc xua đuổi con cái của họ một cách trắng trợn, hoặc khi tình trạng-tìm kiếm các gia đình đỡ đầu có những tiêu chuẩn quá cao mà bọn trẻ không có mấy hy vọng đạt tới được. Khi những tiêu chuẩn được đưa ra quá cao hoặc quá cứng nhắc, thì sự thất bại hầu như là điều không thể tránh khỏi, điều này dẫn đến sự suy sụp tinh thần. Điều này dường như đặc biệt đúng khi một trong hai người hoặc bố hay mẹ chúng cũng đang chiến đấu với sự suy sụp tinh thần.20
Những thiếu niên đang có mâu thuẫn với bố mẹ chúng, những người trưởng thành có vấn đề là muốn độc lập với gia đình, những thành viên trong các gia đình có cuộc sống không ổn định, và các sinh viên cao đẳng với những nhận định tiêu cực về gia đình mình, đều có xu hướng suy sụp tinh thần.21 Những kinh nghiệm này không luôn luôn dẫn đến sự suy sụp tinh thần, thế nhưng chúng có khả năng gây ra sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng cho cuộc sống sau này.
(b) Sự căng thẳng và các sự mất mác có ý nghĩa. Những sự căng thẳng trong cuộc sống thường được biết đến nhiều như là nguyên nhân chủ yếu kích thích sự suy sụp tinh thần, đặc biệt là khi những căng thẳng này khiến chúng ta cảm thấy bị đe dọa22 hoặc khi chúng có nguy cơ dẫn tới một sự mất mác nào đó. Đánh mất một cơ hội, một công việc, địa vị, sức khỏe, sự tự do, một sự tranh đấu nào đó, tài sản, hoặc những thứ có giá trị khác – tất cả đều có thể dẫn đến suy sụp tinh thần. Điều đó cũng giống như khi chúng ta mất đi một người nào đó. Sự ly dị, sự chết, hoặc sự đau xót khi chia ly xa cách được biết đến như là những sự kiện gây nên sự suy sụp tinh thần lớn lao nhất của cuộc sống.
(c) Học biết sự vô dụng. Có một quan điểm cho rằng sự suy sụp tinh thần thường xảy ra nhất khi chúng ta đối diện với các tình huống mà mình không có hoặc có rất ít khả năng để kiểm soát.23 Thật dễ để chúng ta suy sụp tinh thần khi biết những hành động của chúng ta là vô ích, nhưng lại rất khó khi chúng ta không có vấn đề gì để cố gắng, hay không có điều gì có thể làm giảm bớt sự đau khổ của chúng ta, vươn tới một mục đích, hoặc đem lại sự thay đổi. Vào những thời điểm đó, chúng ta có thể cảm thấy vô dụng và từ bỏ sự cố gắng của mình. Điều này có thể giải thích được một vài nguyên do dẫn đến suy sụp tinh thần của những người đang đau khổ, họ không thể làm gì được để đem lại sự sống cho người thân yêu của mình; những sinh viên không thể quan hệ với các sinh viên khác hoặc với các sinh viên thành công trong vấn đề học tập; những người già cả là những người không có sức lực thậm chí không thể di chuyển được chiếc đồng hồ và phục hồi lại các khả năng vật lý đã bị mất. Khi những người như thế có thể kiểm soát ít nhất một phần các môi trường của họ, sự suy sụp tinh thần có thể giảm bớt hoặc biến mất.
(d) Các Nguyên nhân về Nhận thức. Làm thế nào để một người thường hay suy nghĩ thôi thúc ai đó cảm thấy như thế nào. Đây là nền tảng căn bản cho nhận thức về sự suy sụp tinh thần. Ví dụ, nếu như chúng ta suy nghĩ một cách tiêu cực, chỉ thấy mặt trái của cuộc sống, duy trì suy nghĩ bi quan, và nhìn nhận sự việc một cách chắc chắn, thì suy sụp tinh thần là điều không thể tránh khỏi.
Theo như nhà tâm thần học Aaron Beck, những người suy sụp tinh thần thể hiện suy nghĩ tiêu cực trong ba lãnh vực sau.24 Trước hết, họ nhìn thế giới và các kinh nghiệm sống theo một cách tiêu cực. Cuộc sống được nhìn nhận như là một sự thành công của những gánh nặng, những trở lực, và những thất bại trong một thế giới “đang cạn kiệt dần.” Thứ hai, nhiều người suy sụp tinh thần có một cái nhìn tiêu cực về chính họ. Họ cảm thấy như thiếu một điều gì đó, không thích hợp, vô giá trị, và không có khả năng làm một việc gì đó cách thỏa đáng. Điều này lần hồi có thể dẫn đến thái độ tự trách và thương hại mình. Thứ ba, một số người nhìn về tương lai trong một cách tiêu cực. Họ thấy phía trước chỉ toàn là khó khăn, thất bại, và vô vọng.
Cách suy nghĩ như thế thỉnh thoảng được sử dụng trong một nổ lực để kiểm soát những điều khác và ảnh hưởng đến cách họ đáp ứng thế nào. Sự nhận xét “Tôi không tốt” thường là một cách nói vô tình và làm cho người khác phải nói “Ồ, không, bạn thật sự là một người tốt.” Vì thế, việc tự-đoán xét mình vô tình trở nên như một cách để vận động người khác đưa ra những lời khen ngợi. Tuy nhiên, những lời khen ngợi như thế thật sự không làm thỏa mãn, vì thế sự suy nghĩ tiêu cực và sự suy sụp tinh thần lại tiếp tục kéo dài. Hơn nữa, nếu như bạn vẫn tiếp tục giữ cách suy nghĩ tiêu cực như thế, dường như sau đó bạn sẽ ít đau đớn hoặc suy sụp tinh thần hơn, nếu như một vài suy nghĩ của bạn trở thành sự thật.
(e) Giận dữ. Một quan điểm cũ và được chấp nhận rộng rãi cho rằng sự suy sụp tinh thần xảy ra khi sự giận dữ đã chiếm hữu trong lòng và quay ngược lại chống đối với chính nó.25 Nhiều trẻ em được nuôi dưỡng trong các gia đình và thỉnh thoảng chúng được gởi vào các trường là nơi có nhiều biểu hiện của sự giận dữ mà không có sự khoan dung. Đến dự ở một vài Nhà thờ nơi mà tất cả các sự giận dữ đều bị kết án như là tội lỗi. Với một số người khác họ còn cảm thấy như bị kết tội ngay cả khi họ cảm thấy giận dữ, vì thế họ tìm cách loại bỏ những cảm giác hận thù ngay khi những cảm giác này nổi lên. Chẳng hạn như một người góa phụ có thể tức giận người chồng của bà vì ông đã chết và bỏ bà một mình nuôi những đứa con, nhưng sự giận dữ như thế có vẻ như không có lý trí và chắc chắn làm thức tỉnh sự phạm tội. Như là một kết quả, phải từ chối sự giận dữ và giữ để khỏi giận dữ.
Điều gì sẽ xảy ra sau đó? Nếu như sự giận dữ bị đẩy lùi khỏi tâm trí chúng ta, nó mưng mủ “bên trong” và cuối cùng nó ảnh hưởng đến chúng ta trong một cách khác nào đó. Biểu đồ sau miêu tả tiến trình này.26
HÀNH ĐỘNG HỦY PHÁ
ĐAU ĐỚN
GIẬN DỮ
TRẢ THÙ
CÁC TRIỆU CHỨNG CĂNG THẲNG THẦN KINH
Che đậy sự đau đớn giận dữ
Che đậy sự đau đớn và thất vọng
Che đậy sự đau đớn, giận dữ và lòng hận thù
Có lẽ hầu hết các sự giận dữ bắt đầu khi chúng ta cảm thấy sự đau đớn như là kết quả của một sự suy sụp tinh thần hoặc bởi vì những hành động của người khác. Thay vì chấp nhận sự đau đớn này như một thực tế hiển nhiên, người ta lại ngẫm nghĩ, suy xét về điều đã xảy ra, và rồi bắt đầu cảm thấy giận dữ. Kế đến sự giận dữ được hình thành và trở nên quá mạnh mẽ đến nỗi che khuất đi sự đau đớn. Nếu như sự giận dữ không được chấp nhận và không tỏ lộ ra bên ngoài hoặc không được giải quyết triệt để, thì sự giận dữ sẽ chuyển thành ý định trả thù. Điều nầy liên quan tới những suy nghĩ về việc làm cách nào để gây đau đớn cho người khác, cũng như một người gây ra sự đau đớn đầu tiên hoặc cho một người khác gần đó.
Thỉnh thoảng sự trả thù hướng đến những hành động bạo lực mang tính hủy diệt, thế nhưng điều này có thể mang đến nhiều rắc rối cho chúng ta, những hành động bạo lực không bao giờ được xã hội chấp nhận, đặc biệt là đối với một Cơ Đốc Nhân. Như là một kết quả tất yếu, có nhiều người cố gắng che giấu những cảm giác của họ. Điều nầy cướp đi sức lực của cơ thể họ, do đó những cảm xúc có thể xuất hiện trong hình thức các triệu chứng căng thẳng thần kinh. Đối với một số người, họ lên án những thái độ của chính họ một cách vô tình hay có ý thức, và kết quả là họ trở nên suy sụp tinh thần. Sự suy sụp tinh thần này có thể là một hình thức của sự tự hình phạt về xúc cảm, và thỉnh thoảng có cả ý định sự tự vẫn. Không khó để hiểu lý do tại sao những người như thế lại cảm thấy mình có tội, tự lên án mình, và không thấy hạnh phúc.
Một vài người sử dụng sự suy sụp tinh thần như là một cách tế nhị và được xã hội chấp nhận để bày tỏ sự giận dữ và sự trả thù. Người suy sụp tinh thần dường như đang muốn nói rằng “Tôi cảm thấy suy sụp tinh thần và thật trớ trêu thay, đó không phải do lỗi của tôi, và nếu như tôi không thật sự quan tâm, thông cảm, tôi có thể sẽ suy sụp tinh thần hơn hoặc bất chấp mọi thứ.” Một học giả gọi điều này là “một hình thức hăm dọa.”27
Khi nhìn vào biểu đồ này, chúng ta thấy sự suy sụp tinh thần thường che đậy sự đau đớn, giận dữ, và sự bực tức bên dưới, để rồi sau đó chúng có thể bị quên lãng. Nên việc nhấn mạnh lối giải thích này không làm thỏa đáng về tất cả những sự suy sụp tinh thần, thế nhưng chúng ta có thể hiểu được tại sao người ta lại giải thích như thế.
(f) Tội lỗi Và Lỗi lầm. Thật dễ hiểu vì sao tội lỗi và lỗi lầm có thể dẫn người ta đến suy sụp tinh thần. Khi một người cảm thấy họ thất bại hoặc làm điều gì đó sai trái, thì mắc lỗi lầm, và xuất hiện cùng với nó là thái độ tự-xét đoán chính mình, suy sụp tinh thần, chán chường, và những triệu chứng suy sụp tinh thần khác. Lỗi lầm và sự suy sụp tinh thần thường xảy ra cùng lúc và thật khó để xác định điều nào xảy ra trước. Có lẽ trong hầu hết các trường hợp thì lỗi lầm xảy ra trước sự suy sụp tinh thần, thế nhưng đôi khi sự suy sụp tinh thần sẽ làm cho người ta cảm thấy có lỗi (bởi vì có vẻ như họ không thể chấm dứt sự suy sụp tinh thần của mình). Cũng trong trường hợp đó, cảm xúc rơi vào trong một vòng luẩn quẩn. Lỗi lầm gây ra suy sụp tinh thần và sự suy sụp tinh thần lại gây ra nhiều lỗi lầm hơn, và chu kỳ này cứ thế tiếp tục.
CÁC HẬU QUẢ CỦA SUY SỤP TINH THẦN
Hầu hết mọi người không thích thú gì khi gặp các vấn đề, thế nhưng thỉnh thoảng các vấn đề có thể đem lại một mục đích hữu ích. Ví dụ, khi chúng ta đau bịnh, chúng ta xin phép nghỉ làm, có người quan tâm đến chúng ta hoặc thể hiện sự thông cảm, những người khác thì có những quyết định thay cho chúng ta hoặc chịu trách nhiệm cho chúng ta, và thỉnh thoảng chúng ta có thể vui thích trong một thời gian để thư giãn và nghỉ ngơi. Điều này rất thực tế khi cảm xúc chúng ta mất đi hoặc những lúc chúng ta rối trí vì lo nghĩ nhiều. Cách cư xử dễ gây sự kích thích thần kinh bao gồm sự suy sụp tinh thần có thể vì không vui, thế nhưng lại rất hữu ích để giúp một người tránh đi những trách nhiệm, tránh phải đối đầu, tập trung chú ý, và có thái độ bao dung đối với sự biếng nhác. Tuy nhiên, cuối cùng những người đang đau đớn về cảm xúc cũng sẽ nhận ra rằng những ích lợi của sự suy sụp tinh thần không thật sự làm thỏa mãn. Trong trường hợp đó họ bắt đầu ghét điều mà họ đang làm, và thỉnh thoảng, họ có thể ghét cả chính họ nữa. Điều này xảy ra khi chúng ta nhìn thấy có thể còn có nhiều sự suy sụp tinh thần hơn.
Sự suy sụp tinh thần có khả năng dẫn tới một hoặc tất cả trong số các hậu quả được liệt kê bên dưới. Nhưng tóm lại một điều, sự suy sụp tinh thần càng sâu sắc thì các hậu quả của nó càng mạnh mẽ hơn.
1. Sự Thiếu Hạnh phúc Và Thiếu Hiệu quả. Những người suy sụp tinh thần thường cảm thấy mọi thứ có màu “xanh xám”, vô vọng, tự chỉ trích, và thương hại mình. Và hậu quả tất yếu là họ mất đi lòng nhiệt thành, do dự, và thỉnh thoảng không có năng lực để làm việc ngay cả những việc rất đơn giản (như chổi dậy khỏi giường vào buổi sáng). Vì thế cuộc sống mang đặc điểm thiếu đi hiệu quả, làm việc kém, và một sự lệ thuộc gia tăng nơi những người khác.
2. Bệnh tật Về Thể xác. Sự suy sụp tinh thần bao gồm sự sầu não xảy ra cùng với nỗi đau đớn hoặc cảm giác cô đơn, những cảm xúc đó có xu hướng làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể. Như là một kết quả, người ta dễ mắc bệnh hơn, và làm suy yếu khả năng chống lại các loại vi rút và các thứ bệnh tật khác của cơ thể. Vì vậy, những người suy sụp tinh thần thường trông không giống như những người khác mà có vẻ giống như những người đang mắc bệnh hơn; ngược lại, chắc chắn rằng bất kỳ khi nào thể chất của họ có sự rối loạn về tâm thần, thì sự suy sụp tinh thần thường gia tăng giống như là một kết quả tất yếu.28
3. Sự Tự ti mặc cảm và sự Rút lui. Khi một người nản chí, không còn sinh lực và cảm thấy chán ngán cuộc sống, thì thường tự ti mặc cảm, than thân trách phận, thiếu đi lòng tự tin, và luôn tìm cách xa lánh mọi người. Các sự tiếp xúc về mặt xã hội có thể là một sự đòi hỏi quá sức và người suy sụp tinh thần có thể không cảm thấy như đang giao tiếp. Thay vào đó, ban ngày có thể vẫn mơ màng và suốt ngày ngồi dán mắt vào màn ảnh truyền hình, đọc vài cuốn tiểu thuyết, hoặc uống rượu và sử dụng ma túy. Một vài người thì mơ ước sẽ trốn chạy hoặc mong tìm được một công việc đơn giản hơn. Đã có một vài người làm điều này, nhưng thường thì nhiều người trong số đó là những người suy sụp tinh thần và thiếu năng lực.
4. Tự tử. Thực tế cho thấy không có nhiều cách thức hoàn hảo để giải tỏa áp lực cuộc sống riêng của một người. Việc tự tử và những cố gắng để tự tử thường được thấy ở độ tuổi thiếu niên, họ là những thiếu niên sống một mình, chưa lập gia đình (đặc biệt là những người ly dị), và là những người thường hay suy sụp tinh thần. Có nhiều người suy sụp tinh thần nhưng chẳng bao giờ nghĩ tới việc tự tử, thế nhưng nhiều người khác lại nghĩ đến điều đó, thường thì họ thực hiện trong một nổ lực thực sự để tự giết mình và thoát khỏi cuộc sống. Đối với một vài người, những cố gắng để tìm đến cái chết là một sự kêu cứu vô thức để mong được giúp đỡ, là cơ hội để trả thù, hoặc là một hành động có ý thức được hình thành để tác động đến một người nào đó có sự gần gũi về cảm xúc. Trong khi một vài nổ lực tự tử rất rõ ràng (như khi một người để lại một mẫu giấy và tự bắn vào mình), những người khác thì tế nhị hơn và sắp đặt ra những tai nạn. Đối với vài người khác thì cẩn thận lập ra kế hoạch cho những hành động tự-hủy hoại của họ, những người khác thì phóng xe cách cẩu thả, uống rượu say sưa, hoặc tìm nhiều phương cách khác nhau để đùa giỡn với cái chết. Tất cả những điều này đều miêu tả ảnh hưởng sâu rộng và mang đầy tiềm năng hủy phá của sự suy sụp tinh thần.
Đối với một số người, ngay cả với những người luôn che đậy sự suy sụp tinh thần, thế nhưng sự suy sụp tinh thần lại xảy ra theo những cách khác nhau bao gồm các triệu chứng và những lời phàn nàn về thể chất (chứng nghi bệnh/hypochondriasis), những hành động mang tính đấu tranh và những cơn giận dữ, cách cư xử bốc đồng (như việc cờ bạc, rượu chè, bạo lực, đập phá hoặc tình dục hấp tấp), tình trạng dễ gặp tai nạn, công việc hấp dẫn, và các vấn đề về tình dục, đối với việc đặt tên chung chung nhất. Đây là những triệu chứng của sự suy sụp tinh thần được che đậy29 xảy ra cho lứa tuổi thanh thiếu niên và cũng cho cả người lớn nữa. Người ta có thể đang bị tổn thương về cảm xúc thế nhưng lại thể hiện sự tổn thương này trong những cách được che đậy sự suy sụp tinh thần đang xảy ra bên trong. Thỉnh thoảng sự che giấu này rất khéo léo đến nỗi ngay cả những người bạn thân thiết hoặc những người tư vấn cũng không thể nhận ra được.
Tuy nhiên, thường thì sự suy sụp tinh thần có một ảnh hưởng mạnh mẽ trên những người khác. Những người sống gần gũi với một người suy sụp tinh thần thường cảm thấy mình cũng đang chịu đựng sự lo lắng, mệt nhọc, những cảm giác mất hy vọng, và thiếu sự quan tâm trong các hoạt động xã hội của nạn nhân lo lắng này. Theo kết quả của một cuộc nghiên cứu, thì việc chịu đựng cuộc sống như thế với một người suy sụp tinh thần là quá lớn, có đến 40% những người liên quan với người đang suy sụp tinh thần cần sự tư vấn.30
SỰ HUẤN THỊ VÀ SUY SỤP TINH THẦN
Gần đây có một cuốn sách bàn về sự suy sụp tinh thần đã nói rằng “Bạn không thể lựa chọn một thời điểm thích hợp hơn trong lịch sử loài người để cảm thấy thảm thương”. “Có những phương cách điều trị kéo dài và chữa lành căn bệnh suy sụp tinh thần rất hiệu quả.”31 Hầu hết những cách chữa trị này đã được phát hiện nhằm làm giảm đi các triệu chứng, ít nhất cũng có ích cho một số người, và thường thì sự suy sụp tinh thần có thể hoàn toàn được đánh giá.32
Những người suy sụp tinh thần thường trở nên thụ động, thốt không nên lời, có ít động cơ, bi quan, và thể hiện một thái độ cam chịu, “cách-sử-dụng-là-gì?” Vì thế, người tư vấn phải kích thích để họ nói ra, trong một vai trò tích cực hơn người tư vấn có thể hướng họ đến việc thể hiện mình với những người được tư vấn khác. Những lời tuyên bố khẳng định lại sự lạc quan (nhưng không bộc lộ tràn trề), chia sẻ cho người khác các dữ kiện về những hậu quả ra sao của sự suy sụp tinh thần, khuyến khích những người được tư vấn cố gắng nhẫn nại để nói (nhưng không thúc ép họ phải nói), đặt ra nhiều câu hỏi, đưa ra những lời khen ngợi mang tính định kỳ, và nhẹ nhàng từng bước chia sẻ Kinh Thánh cho họ (nhưng không mang tính giảng luận) – tất cả đều mang lại sự ích lợi. Cần cố gắng tránh đi sự đối đầu, kiên trì đặt ra những câu hỏi thăm dò hoặc những yêu cầu để hành động, đặc biệt vừa khi bắt đầu. Những kỹ thuật này thường gây ra sự lo lắng và sự lo lắng ấy có thể càng gây ra nhiều nản lòng và bi quan hơn.
Khi người được tư vấn nói về sự suy sụp tinh thần, bạn nên lắng nghe một cách chăm chú. Xem xét bằng chứng của sự giận dữ, tổn thương, suy nghĩ tiêu cực, tự ti mặc cảm, và lầm lỗi – đó là những điều mà bạn có thể muốn được thảo luận sau này. Khuyến khích những người được tư vấn nói về những tình huống của cuộc sống như thể mình bị quấy rầy. Tránh làm khác đi, nhưng cố gắng hiểu và chấp nhận những cảm giác như thế. Xem xét việc nói về các sự mất mác, thất bại, bị từ chối, và những tình huống khác mà chúng có thể đã kích thích sự suy sụp tinh thần trong hiện tại.
Khi bạn làm việc với những người suy sụp tinh thần, hãy cố gắng nhận ra những cảm giác riêng tư của chính bạn. Phải chăng bạn đã đánh mất sự kiên nhẫn khi gặp phải một người được tư vấn tiêu cực và hay phàn nàn chăng? Có phải bạn đang để tâm trí bạn lang thang đâu đó hoặc đẩy nó vào trong sự suy nghĩ bi quan tiêu cực của chính bạn chăng? Việc tư vấn những người suy sụp tinh thần có thể là một sự thử nghiệm đòi hỏi nơi bạn phải có những kỹ năng giúp đỡ. Những người được tư vấn này dường như cần đến một sự nổ lực và chú ý đặc biệt.
Chẳng hạn như, nhiều người suy sụp tinh thần có một nhu cần mạnh mẽ để được lệ thuộc vào người khác. Khi bạn tư vấn, hãy hỏi chính mình “Có phải tôi đang khuyến khích sự lệ thuộc cho một người đã suy sụp tinh thần rồi chăng?” “Nếu như thế, có phải tôi đang cố gắng để xây dựng những cảm giác riêng của tôi về năng lực hoặc sự quan trọng chăng?” “Có phải tôi đang khuyến khích sự giận dữ hoặc suy nghĩ tiêu cực chăng?” “Có phải tôi đang đòi hỏi quá nhiều nơi người được tư vấn làm họ cảm thấy quá sức, do đó họ có xu hướng bám chặt lấy điều đó không?” Khi họ không thể nhận ra những xu hướng này, thì những người tư vấn thỉnh thoảng phải tạo ra sự suy sụp tinh thần thay vì đem đến sự thư giãn.
Để tư vấn những người suy sụp tinh thần, một vài sự nối kết về những điều đạt được như sau đây có thể mang lại sự ích lợi.
1. Giải quyết chức năng sinh lý. Lòng nhiệt tình của họ giúp ích những người suy sụp tinh thần, những người tư vấn không chuyên về lãnh vực y khoa thỉnh thoảng quên rằng nhiều phản ứng suy sụp tinh thần có một căn bản vật lý. Người ta ước lượng có khoảng 40% sự suy sụp tinh thần có thể xảy ra như là kết quả trực tiếp của những căn bệnh về thể chất, và một số khác có thể là do thiếu chẩn đoán.33 Sự suy sụp tinh thần khác có thể đến từ những thói quen ăn uống thiếu thốn của người được tư vấn. Một kết quả đạt được trong việc giúp đỡ như thế được biết đến như là một phương cách chữa bệnh mang tính cung ứng đầy đủ dưỡng chất, cho thấy rằng sự suy sụp tinh thần thỉnh thoảng được chữa trị tốt nhất nhờ những sự thay trong việc ăn uống của một người ăn kiêng.34
Nếu như bạn nhận thấy các triệu chứng sút giảm về thể chất kéo dài dai dẳng hoặc nếu như sự suy sụp tinh thần không thể giải tỏa trước việc tư vấn ban đầu của bạn, thật là quan trọng để bạn đưa người được tư vấn đến với một nhà vật lý học tài giỏi và sắc sảo về tâm lý. Người tư vấn không có chuyên về y khoa không được quyết định về các triệu chứng của một người được tư vấn, rằng liệu anh ta có bị tác động về tâm lý hay không, và người không phải là nhà vật lý cũng không thể đưa ra những đánh giá chính xác về sự suy sụp tinh thần có phải do các nguyên nhân về vật lý hay không.
Những người tư vấn không chuyên về y khoa cũng có thể tiếp xúc với một nhà tâm thần học hoặc một nhà vật lý khác, là người có thể kê ra toa thuốc với những loại thuốc làm giảm sự suy nhược. Nếu như sự suy sụp tinh thần có một nguyên nhân sinh học, thì cách chữa trị này có thể loại bỏ được vấn đề. Tuy nhiên, thường thì các loại thuốc chỉ đem lại sự thư giãn các triệu chứng tạm thời mà thôi vì nó làm thay đổi tâm trạng của người được tư vấn và làm cho họ yên tâm tuân theo phương pháp chữa trị. Sau đó việc tư vấn có thể tập trung vào các nguyên nhân không mang tính vật lý của sự suy sụp tinh thần.
Phương pháp chữa trị có khả năng gây ra tranh luận nhiều nhất là thuộc trong lãnh vực tâm thần học35, là cách điều trị bằng liệu pháp chấn động điện (còn được gọi là ECT hoặc liệu pháp sốc) trong mạch năng lượng điện chạy qua não. Đây là phương pháp nhằm gây ra các sự chấn động, tạo một giai đoạn của sự hoang mang và kèm theo đó là tâm trạng ngày một sáng dần hơn. Liệu pháp nầy đã được sử dụng rộng rãi vào những năm 1940 và 1950, và ngay lập tức đã bị chỉ trích bởi vì tính mạo hiểm của nó và có khả năng phản ngược tác dụng. Tuy nhiên, nó vẫn được sử dụng, đặc biệt là cho những người suy sụp tinh thần nghiêm trọng hoặc những người có khả năng muốn tự sát cao, do họ là những người không thể dùng các loại thuốc hoặc cơ thể đã kháng thuốc hay không còn phản ứng với những phương pháp điều trị y khoa khác.
2. Giải quyết các nguyên nhân. Việc tư vấn sẽ dễ dàng hơn nếu như bạn có thể tìm ra những nguyên nhân tâm lý và thuộc linh gây ra các triệu chứng. Xem xét các nguyên nhân của sự suy sụp tinh thần được liệt kê ở đầu chương này và sau đó cố gắng phát hiện ra qua việc đặt câu hỏi và lắng nghe cách cẩn thận về điều có thể gây ra sự suy sụp tinh thần.
Nền tảng. Cần tìm hiểu phải chăng có những ảnh hưởng trong quá khứ hoặc những áp lực gia đình đã tạo ra sự suy sụp tinh thần chăng? Nếu quả thật như vậy, thì việc thảo luận những điều này có thể đem lại ích lợi để giúp những người được tư vấn thấy được chúng trong một triển vọng khác, và nếu có thể được, thì đưa ra cách điều trị. Những người được tư vấn có thể cần đến sự giúp đỡ hầu học biết làm thế nào để quan hệ với gia đình của họ trong những cách hiệu quả hơn. Những thành viêẩutong gia đình có thể hối thúc để chấp nhận người được tư vấn, để thách thức những suy nghĩ tiêu cực, khuyến khích hành động tại những chỗ thiếu sự tích cực, và để lôi cuốn người suy sụp tinh thần vào trong những sinh hoạt gia đình. Khi sự giao tiếp đã trở nên tốt và khi gia đình chấp nhận, quan tâm, và gắn bó với nhau, thì những người được tư vấn thường sẽ có những bước cải thiện nhanh chóng hơn.
Sự Căng thẳng. Phải chăng người được tư vấn đang trải qua sự căng thẳng, đặc biệt là sự căng thẳng đến từ một sự mất mác nào đó? Hãy khích lệ người khác chia sẻ những cảm xúc của họ về điều này, rồi thảo luận những kết quả thực tế đối với việc kiểm soát sự căng thẳng, và giúp đỡ người được tư vấn tìm ra những cách thức để tiếp tục cuộc sống mặc dù họ đang có một sự mất mác nào đó.36
Học tập Sự Vô dụng. Có phải người được tư vấn cảm thấy rằng cuộc sống nằm ngoài sự kiểm soát của họ chăng? Nếu như thế, thì hãy thảo luận xem làm thế nào để mọi thứ có thể được thành công, hãy bắt đầu từ những trách nhiệm nhỏ và sau đó tiến dần đến những nhiệm vụ khó khăn hơn. Bạn có thể thảo luận các dữ kiện cho thấy điều chắc chắn sẽ xảy ra mà không thể kiểm soát được, và có thể giúp đỡ những người được tư vấn thấy được rằng Đức Chúa Trời là Đấng tể trị và luôn luôn kiểm soát mọi việc, Ngài điều khiển vạn vật, ngay khi chúng ta không thể tự kiểm soát.37
Sự Suy nghĩ. Phải chăng đang có sự suy nghĩ tiêu cực tại đây? Hãy đặt câu hỏi với người được tư vấn để họ nói ra vài suy nghĩ của họ. Kế đến, hãy hỏi vài câu hỏi như: “Có phải đây là một sự kết luận có giá trị chăng? Có thể có một phương cách nào khác để nhìn nhận tình huống này chăng? Có phải bạn đang kể những sự việc của chính mình để nói về thế giới xung quanh, về bản thân, và về tương lai, mà thật sự thì không phải là như thế?” Tất cả những câu hỏi này được viết ra để thách thức sự suy nghĩ của người được tư vấn và dạy họ những phương cách để đánh giá những kết luận, vì vậy chúng ta có thể học tập lối suy nghĩ tích cực hơn và thực tế hơn. Không có sự từ chối nào trong trường hợp xuất hiện sự suy sụp tinh thần, cả người tư vấn lẫn người được tư vấn phải được hướng dẫn bởi lẽ thật trong Phi 4:8: “Rốt lại, hỡi anh em, phàm đều chi chơn-thật, đều chi đáng tôn, đều chi công-bình, đều chi thanh-sạch, đều chi đáng yêu-chuộng, đều chi có tiếng tốt, đều chi có nhơn-đức đáng khen – thì anh em phải nghĩ đến.”
Sự Giận dữ. Phải chăng có một thái độ trả thù đến từ sự giận dữ, hoặc có sự giận dữ bắt nguồn từ sự đau đớn chăng? Những cảm xúc này cần phải được thảo luận và bày tỏ ra, ngay cả trong trường hợp chúng xem ra có vẻ như hết sức vô lý. Sự đau đớn có thể là điều hằn trong lòng và thỉnh thoảng chỉ được phát hiện sau khi xem xét nó và để nhiều thời gian lắng nghe cẩn thận. Có lẽ bạn sẽ muốn vẽ ra biểu đồ cách đây một vài trang và nhận định sự đau đớn có thể dễ dàng dẫn đến sự suy sụp tinh thần.
Lầm lỗi. Phải chăng có người đã phạm tội hoặc làm một điều gì đó thúc đẩy phạm lỗi chăng? Phải chăng cần có sự ăn năn trước mặt Đức Chúa Trời và cả trước những người khác nữa chăng? Có phải người được tư vấn đã biết về sự tha thứ thiêng liêng và về tầm quan trọng của sự tha thứ nhau chăng? (sẽ thấy ở chương 10).
Trong khi thảo luận về các vấn đề này, người được tư vấn thường góp nhặt được sự khôn ngoan và có thể nghĩ ra những phương cách để giải quyết những ảnh hưởng do sự suy sụp tinh thần gây ra. Thỉnh thoảng người tư vấn có thể muốn đưa ra những sự hiểu biết và những nhận định của mình, thế nhưng nên có thời gian để cho người được tư vấn đáp ứng những sự diễn giải ấy. Tất cả những điều này góp phần làm tăng thêm sự hiểu biết và điều này thường dẫn đến những thay đổi và sự cải thiện.
3. Giải quyết Sự Suy nghĩ. Hầu hết mọi người không chấm dứt được sự suy sụp tinh thần. Quá trình dẫn đến sự phục hồi có thể kéo dài, khó khăn và được đánh dấu bởi sự dao động của các trạng thái hình thành từ suy nghĩ mạnh mẽ, đặc biệt là khi có những sự suy sụp tinh thần, thất bại, hoặc những sự chia ly. Những người suy sụp tinh thần muốn cảm thấy tốt hơn, thế nhưng những cảm giác của họ lại cho thấy sự khó khăn, nếu như không có khả năng thay đổi. Việc nói với một người “Bạn không nên suy sụp tinh thần như thế”, điều này không làm giảm đi sự suy sụp tinh thần nhưng thường lại thêm vào đó lỗi lầm vì hầu như mọi hiểu biết của chúng ta không thể làm thay đổi những cảm giác của chúng ta.
Để thay đổi những cảm giác, chúng ta cần phải thay đổi cách suy nghĩ. Khi các nan đề hoặc những sự suy sụp tinh thần xảy ra, thật cần thiết để hỏi người được tư vấn đang nghĩ gì. Thường thì người được tư vấn nhận định “điều này rất kinh khủng”, “điều này chứng tỏ tôi không tốt”, “không ai muốn tôi lúc này”, hoặc “Tôi chẳng bao giờ làm bất kỳ điều gì đúng cả.” Những lời nói như trên là những lời tự-chỉ trích, thường chúng không được đặt nền tảng trên sự thật chắc chắn. Chẳng hạn nếu như một người thất bại, không có nghĩa là người ấy “không tốt” hoặc không muốn thực hiện điều nào đó. Thay vì thế, sự thất bại cho thấy chúng ta không hoàn hảo (vì không ai hoàn hảo cả), chúng ta đã có lỗi và nên cố gắng hành động khác đi trong tương lai. Việc tư vấn hiệu quả phải khuyến khích những người được tư vấn đánh giá lại những suy nghĩ đã gây ra sự suy sụp tinh thần, và thái độ nhìn nhận cuộc sống của chúng ta.38
Trong một bài viết được đăng trên một tạp chí phổ thông, một người phụ nữ đã viết rằng sự suy sụp tinh thần của cô đến từ bộ-óc, “Tôi nên là một người tiếp viên, một người mẹ, một người vợ, và một người bạn hoàn hảo. Tôi không nên thất bại. Tôi nên góp phần vào cộng đồng bằng cách phục vụ nhà cầm quyền và góp phần vào để giúp đỡ bất kỳ người nào cần đến tôi.” Người phụ nữ này đã hình thành trong đầu cô những sự trông mong quá sức, vì thế cô khó có thể đạt đến được. Khi cô thất bại, cô đã trở nên tuyệt vọng.39 Sự phục hồi đã không xảy ra cho cô cho đến khi cô được giúp đỡ để nhận ra sự yếu đuối về thể chất của con người cô, và cô đã có thể chấp nhận sự thật là tất cả chúng ta thỉnh thoảng thất bại.
Đôi khi các Cơ Đốc Nhân tự thuyết phục chính mình – chúng ta phải luôn luôn sống cách thuộc linh và với tinh thần nhiệt thành, chẳng bao giờ giận dữ, thờ ơ, hoặc nản chí. Khi gặp thất bại hoặc sự suy sụp tinh thần xảy đến, khi không thể tránh thoát được, những người tin Chúa này cảm thấy mình như bị áp đặt, vì họ không trông mong những sự chờ đợi không thực tế và họ chưa bao giờ gặp những tình trạng như thế.
Người tư vấn cần cố gắng giúp đỡ những người được tư vấn đánh giá chính xác những sự trông đợi của họ, những thái độ, giá trị và những nhận định của họ. Cần giúp đỡ những người được tư vấn thấy được điều nào trong những điều ấy không thực tế, không thuộc Thánh Kinh, điều nào có thể gây thương tổn. Những loại suy nghĩ này thường mang tính cố chấp, không thay đổi, thỉnh thoảng xuất hiện trong một khoảng thời gian nào đó của cuộc đời, điều nầy có thể đòi hỏi phải lập đi lập lại nhiều nổ lực để giúp đỡ người khác đánh giá lại và thay đổi thái độ của họ hướng đến chính mình và đến cuộc sống.
4. Giải quyết Sự Biếng nhác. Ngay cả trong trường hợp họ có một vài sự hiểu biết về sự suy sụp tinh thần, thì những người được tư vấn thường vẫn gặp khó khăn trong khi tìm cách thực hiện một điều gì đó. Sự thiếu vận động là điều rất phổ biến đối với những người đang suy sụp tinh thần. Họ thường thiếu năng lực hoặc động cơ để hành động, trong khi điều này có thể giúp họ giải quyết được nan đề. Đối với nhiều người, sẽ dễ dàng hơn để nằm trên giường hoặc ngồi thờ thẩn một mình và suy nghĩ về những điều không hay của cuộc sống.
Nhẹ nhàng nhưng chắc chắn, bạn cần thúc đẩy người suy sụp tinh thần để họ hành động, để họ liên quan tới những gì sẽ gặp trong cuộc sống hàng ngày, các hoạt động gia đình, và việc vui chơi giải trí. Rất có thể nhờ các hoạt động khích lệ mà người được tư vấn có vẻ sẽ thành công. Điều này làm tăng suy nghĩ lạc quan và ngăn cản xu thế tư lự về những ý tưởng chán nản nghi ngờ. Khi người được tư vấn hành động, bạn hãy cố gắng nói những lời khích lệ và nhiều lời khen thưởng.40
5. Giải quyết Môi trường. Sự suy sụp tinh thần xảy ra phổ biến vào những tháng mùa đông, đặc biệt là đối với những người sống ở miền bắc. Được biết đến như là sự rối loạn về tính chất của mùa (SAD), các giai đoạn của sự suy sụp tinh thần sẽ xuất hiện, ít nhất ở phần thiếu đi ánh mặt trời. Một nghiên cứu gần đây cho thấy hầu hết những người suy sụp tinh thần theo mùa khi bị phơi bày ra trước ánh sáng huỳnh quang sáng chói, họ sẽ được hoàn thiện một cách đáng kể.41
Những tìm kiếm theo như sự gợi ý trên được ví như là một sự thay đổi môi trường, đôi khi có thể làm giảm đi sự suy sụp tinh thần. Những người tư vấn có thể không làm được gì nhiều để thay đổi các tình huống sản sinh-suy sụp tinh thần trong cuộc sống của một người, thế nhưng họ có thể khuyến khích những người được tư vấn sửa đổi lịch sinh hoạt hàng ngày, giảm bớt các công việc nặng nhọc, cố gắng tránh đi các tình trạng gây căng thẳng, hoặc có những kỳ nghỉ định kỳ. Những người được tư vấn cũng có thể được khuyến khích tìm đến các nhóm người có thể giúp họ tạo ra một môi trường lành mạnh phù hợp. Tất nhiên, Nhà thờ là một nơi lý tưởng để bắt đầu tiến trình này.
6. Giải quyết nguy cơ Tự làm tổn thương. Người ta có thể làm tổn thương đến chính mình theo nhiều cách, chẳng hạn như băng cách thay đổi công việc làm, bỏ học, hoặc quyết định lập gia đình cách nông nổi. Người tư vấn phải tỉnh táo và có lập trường rõ ràng đối với những người có những quyết định quan trọng kéo-dài, nhất là khi họ đang bị trói chặt bởi sự suy sụp tinh thần. Cần giúp đỡ những người được tư vấn quyết định nếu như họ thật sự muốn làm điều mà họ đề suất, để giúp họ thấy được những kết quả có thể xảy ra bởi những quyết định đó, và tiếp tục thúc giục họ đợi một thời gian, hầu có thể ngăn chặn tất cả các hành động có thể làm tổn thương.
Tự sát là một hành động được nhiều người suy sụp tinh thần nghĩ đến. Bởi chưng hầu hết mọi người đều đưa ra các gợi ý ưu tiên theo như sự chú tâm của họ, trong trường hợp đó người tư vấn nên tỉnh táo đối với những sự ám chỉ về việc tự sát có thể được nhắc đến. Chẳng hạn như, cần phải tỉnh táo trước bất kỳ một trong các tình huống sau: 42
• Nói đến sự tự sát.
• Có bằng chứng cho thấy một kế hoạch hành động để tự kết liễu đời mình.
• Những cảm giác tuyệt vọng và /hoặc vô nghĩa.
• Các sự gợi ý về những cảm giác có lỗi và bất tài vô dụng.
• Những sự căng thẳng trong cuộc sống gần đây (như mất việc làm, ly dị, hoặc cái chết của ai đó trong gia đình).
• Việc thiếu khả năng để đối diện với sự căng thẳng.
• Quan tâm thái quá về căn bệnh thể chất.
• Bận tâm lo lắng về chứng mất ngủ.
• Có dấu hiệu cho thấy sự suy sụp tinh thần, mất phương hướng, và /hoặc thái độ bất cần.
• Có xu hướng lệ thuộc và không hài lòng trong cùng một lúc.
• Có một sự thay đổi đột ngột và không thể giải thích được về một tâm trạng vui vẻ và hạnh phúc (tâm trạng này thường có nghĩa là họ đã có quyết định cố gắng tự sát).
• Có sự hiểu biết liên quan tới các phương pháp rất có hiệu quả trong việc tự sát (thông thường nhất là dùng súng và hợp chất mônôxyt cacbon, hợp chất hóa học chứa một nguyên tử ôxy kết hợp với một hoặc vài nguyên tử cacbon khác; ít thành công nhất là rạch vào cổ tay; việc sử dụng thuốc còn tùy vào việc uống bao nhiêu viên thuốc và uống loại thuốc nào).
• Có tiền sử những lần cố gắng tự sát trước đó (họ là những người đã từng cố gắng trước đó, thường sẽ cố gắng tự sát lần nữa).
Những người tư vấn không nên do dự hỏi liệu người được tư vấn có đang suy nghĩ đến việc tự sát hay không. Việc hỏi như thế sẽ giúp biết được về khả năng liệu người được tư vấn có cởi mở hay không, và tạo cơ hội cho người được tư vấn cân nhắc vấn đề xem có hợp lý không. Nói đúng hơn là khích lệ việc tự sát (nếu như được giả sử một cách chung chung như thế), sự thảo luận cởi mở thường làm giảm đi khả năng muốn tự sát của người đó.
Nếu như một người thật sự quyết định mình sẽ tự sát, người tư vấn có thể ngăn cản hành động này, thế nhưng vào một thời điểm nào đó người được tư vấn lại sẽ cố gắng tự sát. Ngay cả người giúp đỡ tận tâm nhất cũng không thể ngăn chặn sự tự sát mãi được. Hãy nhớ kỹ điều này khi có một vụ tự sát xảy ra. Vì rất có thể người tư vấn sẽ trầm mình vào trong cảm giác có lỗi vì đã không thể ngăn cản được cái chết của người mình đang tư vấn. Vấn đề tự sát sẽ được thảo luận nhiều hơn trong chương 31.
NGĂN CHẶN SUY SỤP TINH THẦN
Có thể ngăn chặn sự suy sụp tinh thần được không? Câu trả lời là “hoàn toàn không thể”. Không có mấy cơ may để chúng ta có thể ngăn chặn những sự tấn công phát sinh do tâm lý suy sụp tinh thần, và thỉnh thoảng những áp lực của cuộc sống nếu không khiến chúng ta suy sụp tinh thần, thì chắc chắn cũng sẽ đẩy chúng ta vào trong sự sầu não sâu sắc. Những sự suy sụp tinh thần, mất mác, bị từ chối và những thất bại xảy đến với mọi người, và những vấn đề này dẫn người ta đến các giai đoạn không hạnh phúc và nản lòng. Nhưng cho dù là như thế, vẫn có một vài phương cách mà chúng ta có thể thực hiện để ngăn chặn hoặc làm vơi đi mức độ phát triển của sự suy sụp tinh thần.
1. Tin cậy nơi Đức Chúa Trời. Trong những bức thư được viết từ trong tù, Sứ-đồ Phao-lô đã có lần nói rằng ông đã học tập để biết thỏa lòng trong mọi hoàn cảnh. Nhận biết Đức Chúa Trời sẽ ban năng lực cho con cái Ngài và Ngài là Đấng chu cấp mọi nhu cầu cho chúng ta, Phao-lô cũng đã học tập được làm thể nào để sống cách vui vẻ cả trong sự túng thiếu lẫn khi đầy đủ.43 Qua những kinh nghiệm cá nhân, và không chút nghi ngờ khi nghiên cứu Kinh Thánh, Phao-lô đã học tin cậy nơi Đức Chúa Trời và chính điều này đã giúp ông ngăn chặn được sự suy sụp tinh thần tấn công.
Ngày hôm nay đó cũng có thể là sự thật. Một sự kết ước rằng Đức Chúa Trời vẫn đang hành động, Ngài vẫn đang sống và đang tể trị mọi sự. Điều nầy có thể đem lại niềm hy vọng và sự khích lệ lớn lao, ngay cả khi chúng ta đang nản lòng và mất hy vọng. Nếu như những người sống trong thời kỳ hiện đại hôm nay cũng có thể học hỏi được bài học này, và nếu như các nhà lãnh đạo Hội Thánh và những người tư vấn Cơ Đốc có thể dạy dỗ bài học này cho các tín hữu, chắc chắn lúc đó sự nản lòng sẽ không còn ảnh hưởng nhiều như cách mà chúng có thể.
Đáng tiếc thay việc dạy dỗ của một số nhà lãnh đạo Cơ Đốc dường như chú ý quá nhiều đến việc sự suy sụp tinh thần đang gia tăng, thay vì phải giảm dần và có thể ngăn chặn được. Khi người ta nói rằng “hãy tin cậy nơi Đức Chúa Trời và sự suy sụp tinh thần sẽ tan biến”, nếu như sự suy sụp tinh thần vẫn còn tồn tại thì điều đó có thể là phạm tội, và sự chán nản càng sâu sắc hơn. Khi các học giả thể hiện một ít hiểu biết về sự suy sụp tinh thần trong lãnh vực sinh vật học, hoặc khi chúng có tên trong danh sách các quy tắc “Cơ Đốc” đối với việc loại bỏ sự suy sụp tinh thần, thì những người suy sụp tinh thần thỉnh thoảng vẫn cảm thấy suy sụp tinh thần sâu sắc hơn và mất hết hy vọng có thể phục hồi các thể thức hoạt động được nữa. Một vài (không phải là tất cả) cuốn sách tự-giúp đỡ “rất khó cho nhiều bệnh nhân Cơ Đốc là người mà tôi thấy có sự suy sụp tinh thần sâu sắc,” theo như lời một nhà tâm thần học Cơ Đốc đã nói.44 Sẽ hiệu quả hơn nhiều khi sự ủng hộ đến từ một cộng đồng, để nói rằng “Chúng tôi với bạn cùng chia xẻ sự đau đớn này nhé và chúng tôi đang cầu nguyện cho bạn, cho dù chúng tôi không hoàn toàn hiểu hết sự đau đớn mà bạn đang gánh chịu.”
2. Trông đợi Sự Nản lòng. Câu thứ hai của một bài thánh ca nổi tiếng45 đã nói rằng “chúng ta chẳng bao giờ nên nản lòng” nếu như chúng ta dâng mọi nan đề lên cho Đức Chúa Trời trong lời cầu nguyện. Đây là một sự nhìn nhận phổ cập nếu như không tìm thấy có sự ủng hộ từ Kinh Thánh. Chúa Jêsus đã báo trước rằng chúng ta có thể có các nan đề, và Sứ-đồ Gia-cơ cũng đã viết rằng những sự thử thách và những cám dỗ có thể xảy ra để thử luyện đức tin chúng ta và dạy dỗ chúng ta về sự kiên nhẫn.46 Điều đó là không thực tế để cười mỉm và cười to trong những hoàn cảnh tương tự, cho dù chúng ta làm ra vẻ như chẳng bao giờ sẽ nản lòng.
Hãy suy nghĩ – Chúa chúng ta khi Ngài chịu đóng đinh trên thập tự giá. Ngài đã chịu “nhiều suy sụp tinh thần” và Ngài đã biết trước về việc Ngài sẽ chịu nhiều đau đớn về tinh thần và thể xác khi Ngài phải chết trên cây thập tự. Một người có thể rất khó khăn để tưởng tượng việc Ngài mỉm cười trong vườn Ghết-sê-ma-nê hoặc trên thập tự giá, hay cố gắng để thuyết phục mọi ngườảyằng Ngài đã vui mừng và tràn trề hạnh phúc. Chúa Jêsus đã tin cậy nơi Cha Ngài, nhưng Ngài cũng đã đợi chờ đón nhận nỗi đau đớn và đã không ngạc nhiên khi điều ấy đã xảy ra.
Khi chúng ta có đủ thực tế để trông đợi sự đau đớn và được thông báo đầy đủ để nhận biết rằng Đức Chúa Trời luôn luôn quan phòng trên đời sống chúng ta, khi ấy chúng ta có thể giải quyết sự nản lòng tốt hơn và thường có thể giữ cho mình khỏi rơi vào sự suy sụp tinh thần sâu sắc.
3. Tỉnh táo đối với Các Tình huống Thiên về-Sự Suy sụp tinh thần. Những mong đợi của mọi người quả phụ khi gặp sự suy sụp tinh thần và lúc cần sự yên ủi, đặc biệt trong suốt những tháng sau khi người chồng qua đời. Chúng ta biết rằng tinh thần cô ta có thể giảm sút nghiêm trọng vào dịp sinh nhật của cô, vào ngày Lễ Cha, hoặc lễ kỷ niệm ngày cưới, đầu tiên sau khi người chồng qua đời. Khi trải qua những thời khắc đau buồn như thế, và khi trong hiện tại, mỗi chúng ta có thể ngăn chặn được những sự suy sụp tinh thần mà mình có thể đoán trước là chúng có thể tồi tệ hơn.
Ngày nay hầu hết những người tư vấn đều ý thức được rằng những ngày nghỉ có thể là khoảng thời gian phát sinh suy sụp tinh thần đối với một số người. Chẳng hạn như, lễ Giáng Sinh không thể là thời gian hân hoan và hạnh phúc đối với những người vừa chia ly với những người thân thương, những người không bạn bè thân thiết, hoặc không có tiền để mua một món quà, những người đang lo lắng về những người thân của mình uống quá nhiều ở những nơi tổ chức lễ, những người bị áp lực bởi những đòi hỏi của mùa Giáng Sinh, hoặc họ bị gợi nhớ về cái chết hay những kỷ niệm đau buồn khác đã xảy ra vào tháng 12 năm trước. Những người thích màu xanh của ngày lễ có thể cần có sự hiểu biết và sự khích lệ đặc biệt nếu như họ không rơi vào sự suy sụp tinh thần sâu sắc hơn, thỉnh thoảng khi hầu hết những người khác đang ăn mừng vui vẻ.
4. Học tập để Giải quyết Sự Giận dữ và Lầm lỗi. Một số người rơi vào sự suy sụp tinh thần bởi vì tâm trí họ đang ở trong những sự bất công hoặc những thất bại trong quá khứ. Điều nầy có vẻ như đơn giản, thế nhưng những người này cần phải cầu xin Đức Chúa Trời giúp đỡ họ có thể quên đi quá khứ, tha thứ những ai đã phạm lỗi với họ, và chính họ cũng cần được tha thứ nữa. Khi người ta ở trong những sự kiện của quá khứ và đắm mình trong sự giận dữ, lầm lỗi, và tình trạng nản lòng, có vẻ như sự suy nghĩ như thế có một mục đích nào đấy. Phải chăng đây là một lời xin lỗi cho việc trốn tránh trách nhiệm hoặc tìm kiếm sự tha thứ chăng? Các Nhà thờ có thể dạy dỗ tín hữu chấp nhận sự giận dữ hoặc lầm lỗi của họ và thể hiện những điều này có thể phục hồi làm sao (sẽ thấy trong chương 9 và 10). Nếu như nhiều người có thể học giải quyết sự giận dữ và lầm lỗi, thì nhiều sự suy sụp tinh thần cũng có thể được ngăn chặn.
5. Thách thức Sự Suy nghĩ. Nếu điều đó là thật, như một số người cho rằng mỗi chúng ta yên lặng nói về bản thân chúng ta cả ngày, sau đó thì mỗi chúng ta nên báo cáo về điều chúng ta đang nói với chính chúng ta. Sự bộc bạch này thường được ví như là một cuộn băng cát-sét mở đi mở lại nhiều lần, thuyết phục chính mình về những ý tưởng có thể làm tổn thương và sai. Chẳng hạn như, nếu tôi cứ tiếp tục giữ nguyên việc tôi nói về chính mình rằng, tôi không tài giỏi gì cả, thì đây có thể quyết định cho sự tự đề cao mình là người rất tự tin và làm cho tôi suy sụp tinh thần. Để thách thức sự suy nghĩ này, tôi muốn hỏi: “Chứng cứ nào về việc nhìn nhận tôi không tài giỏi?”, “Tôi không tài giỏi trong các lãnh vực nào (và tôi tài giỏi hơn ở đâu?)?”, “Có OK để không tài giỏi về vài thứ nào đó không?”, “Tôi có thể làm thế nào để trở nên tài giỏi hơn trong nhiều lãnh vực?” Khi người ta học tập thách thức sự suy nghĩ riêng của họ, hay về những người khác, việc làm nầy cũng có thể giúp ngăn chặn hoặc giảm bớt tính nghiêm trọng của sự suy sụp tinh thần.
Thánh Kinh thảo luận sự suy gẫm về Lời của Đức Chúa Trời47 và về những điều tốt lành, khả quan, tích cực, và công bình.48 Sự suy gẫm là một hình thức của việc bộc bạch, hướng tâm trí chúng ta khỏi sự suy nghĩ phủ định và có hướng làm giảm đi sự suy sụp tinh thần.
6. Học tập Đối diện với Những Kỹ thuật. Cách đây vài năm, một báo cáo đã so sánh những người chống lại sự suy sụp tinh thần với những người không thể chống nổi sự suy sụp tinh thần. Những người có thể chống được sự suy sụp tinh thần cho rằng họ là những người đã học được việc làm chủ những sự căng thẳng và đối diện với chúng trong cuộc sống.49 Khi họ cảm thấy có một vài sự điều khiển nào đó trên những tình huống của họ, những người này dường như ít cảm thấy sự vô dụng có thể hướng tới sự suy sụp tinh thần.50
Trẻ em và người lớn có thể quá được bảo vệ. Điều này can thiệp vào khả năng học tập làm thế nào để đối diện hoặc làm thế nào để làm chủ những sự căng thẳng của cuộc sống. Nếu như người ta có thể thấy những người khác đối phó ra sao, và có thể học tập được cách làm thế nào để chính họ có thể đối diện, lúc đó những hoàn cảnh có vẻ như ít tràn ngập hơn và sự suy sụp tinh thần ít giống hơn.
7. Tìm kiếm Sự Ủng hộ. Emile Durkheim là tác giả của một cuốn sách cổ điển về việc tự sát51 đã kết luận rằng những người có đạo ít có xu hướng tự sát hơn những người không phải là Cơ Đốc Nhan. Durkheim nói rằng nguyên nhân của điều này là do tôn giáo hòa nhập người ta vào trong các nhóm. Họ cảm thấy ít cô đơn và đơn độc hơn, những người này ít có xu hướng suy sụp tinh thần hoặc cố gắng tự sát. Các Nhà thờ và các cô nhi viện xã hội khác có thể trở thành những cộng đồng chữa lành cho họ, và đó cũng là nơi mà họ cảm thấy được chào đón và được chấp nhận.
Một nhóm người được quan tâm học hỏi có thể giúp ích nhiều cho họ và làm cho những tổn thương của các cuộc khủng hoảng nhẹ đi và đem lại cho họ năng lực và giúp đỡ họ trong những lúc có cần. Nhận biết mình không cô đơn, những người trong các cuộc khủng hoảng có thể đối diện tốt hơn và vì thế họ có thể tránh được sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng.
8. Tiến tới. Alcoholics Anonymous (AA – Hội nặc danh của những người cai rượu) đã được phát hiện một cách tổng quát về những người nghèo thiếu khi họ tiến tới để giúp đỡ người khác, ấy cũng là khi họ muốn tự giúp đỡ chính mình. Khi chúng ta thấy được điều này – đây là nguyên tắc về phương pháp chữa lành-người giúp đỡ.52 Nó nói lên rằng những người khi tiến tới giúp đỡ người khác họ là những người có ích và giúp ích nhiều nhất.
Nguyên tắc này không phải lúc nào cũng có hiệu quả; thỉnh thoảng những người suy sụp tinh thần có thể lôi kéo một người khác cũng suy sụp tinh thần như họ. Sự chữa lành cũng không giống như vậy nếu người giúp đỡ suy sụp tinh thần, kết luận một cách ích kỷ “Tôi không quan tâm đến những người khác, nhưng tôi cũng sẽ giúp nếu như đây là điều mà tôi phải làm để tôi cảm thấy mình tốt hơn.” Ngược lại, khi có một sự nổ lực vui vẻ để giúp đỡ người khác, bao gồm những người suy sụp tinh thần, lúc đó mỗi người sẽ thấy mình có ích và sự suy sụp tinh thần có thể giảm dần. Vì vậy, một lần nữa, chúng ta thấy được rằng sự vui chơi của một cộng đồng có quan tâm lẫn nhau là một phương cách không trực tiếp để ngăn chặn sự suy sụp tinh thần.
9. Khuyến khích Sự Hài hòa về Thể chất. Từ khi việc ăn kiêng nghèo nàn và thiếu luyện tập có thể làm cho những người suy sụp tinh thần có hướng tăng thêm nỗi suy sụp tinh thần, những người suy sụp tinh thần này có thể được khuyến khích bằng lời và bằng hành động, ví dụ để chăm sóc thân thể của họ. Có thể là đơn giản hóa để giả sử rằng điều này có thể ngăn chặn hoàn toàn sự suy sụp tinh thần đặt nền tảng trên thể chất nghiêm trọng hơn, nhưng điều này được biết đến đó là một thân thể khỏe mạnh ít mắc bệnh về thần kinh cũng như về thể chất.
CÁC KẾT LUẬN VỀ SỰ SUY SỤP TINH THẦN
Vance Havner là nhà truyền giáo được nhắc đến trong những trang trước của chương này, một lần ông đã hy vọng rằng người vợ sắp chết của ông có thể được chữa lành bởi một phép lạ nào đó. Thế nhưng khi bà qua đời, ông đã đắm mình vào nỗi đau đớn. Người đàn ông già nầy đã không thể hiểu được lý do tại sao điều này đã xảy ra khi nó đã xảy ra. Havner đã viết “Bất kỳ ai cũng đều nghĩ rằng ông có những phương cách của Đức Chúa Trời, đã được sắp xếp một cách trật tự, được phân tích, và có quan hệ tương hỗ với các câu trả lời liến thoắng và hợp lý để dừng mỗi câu hỏi từ những tấm lòng đang đau đớn đang nằm không xa với sự kỳ diệu của phép lạ mà chúng ta gọi là cuộc sống và sự chết.” Đức Chúa Trời “không có phương cách rập khuôn nào cho việc mà Ngài đang làm cả. Ngài đã đặt để Phi-e-rơ trong tù và Ngài đã cho phép việc Giăng Báp-tít ở trong ngục tối cho đến trước khi chết. . . . Tuy nhiên, tôi chấp nhận bất kỳ điều gì mà Đức Chúa Trời dự định làm, Ngài sẽ làm.”53
Người đàn ông này đã rất đau buồn khi vợ của ông qua đời, thế nhưng tôi lại nghi ngờ khả năng ông chẳng bao giờ trở nên suy sụp tinh thần. Ông đã có một viễn cảnh thực tế trong cuộc sống và sự chết. Đây là một viễn cảnh có thể mang lại nhiều sự giúp đỡ đối với những người tư vấn và những người được tư vấn, để giải quyết một cách hiệu quả hơn cho nan đề suy sụp tinh thần.
Christian Counseling – Gary R]. Collins
CÁC SÁCH ĐỀ NGHỊ ĐỌC THÊM
Baker, Don, and Emery Nester. Depression. Portland, Oreg.: Multnomah,1983.*
Beck, Aaron T., et al. Cognitive Therapy of Depression. New York: Guilford,1979.
Hart, Archibald D. Counseling the Depressed. Waco, Tex.: Word,1987.
Klerman, Gerald L., et al. Interpersonal Psychotherapy of Depression. New York: Basic Books,1984.
McCoy, Kathleen. Coping with Teenage Depression. New York: New American Library,1982.*
Papolos, Dimitri, and Janice Papolos. Overcoming Depression. New York: Harper & Row,1987.
Rush, John A., ed. Short-Term Psychotherapies for Depression. New York: Guilford,1982.
White, John. The Masks of Melancholy. Downers Grove, Ill.: InterVarsity,1982.*
Williams, J. M. G., and G. Mark. The Psychological Treatment of Depression. New York: Free Press,1984.
DEPRESSION
SYLVIA, BA MƯƠI MỐT TUỔI, sau khi sinh đứa con thứ hai cô đã được thông báo trước những dấu hiệu về tình trạng sức khỏe bất ổn của cô. Việc mang thai và sự sinh nở vừa qua của cô đều rất tốt, và mọi người đã rất sung sướng khi thấy đứa bé trai khỏe mạnh vui đùa.
Khi được đưa từ bệnh viện về nhà, Sylvia cảm thấy rất mệt, nhưng cô cho đó là những ảnh hưởng tự nhiên của việc thai ghén, sau những bữa ăn trễ, cô chăm sóc hai đứa con nhỏ của mình, thay vì chỉ là một.
Thế nhưng sau đó vài tháng sự mệt mõi của cô ngày càng nặng hơn, và tình trạng của Sylvia càng tồi tệ hơn. Cô thường khóc, cô cảm thấy như mình thất bại trong việc làm mẹ, và cô đã rất khó khăn khi đối diện với các sự đòi hỏi của con mình. Chồng cô đã cố gắng giúp đỡ và ủng hộ cô, nhưng anh nghĩ rằng Sylvia đã mất đi sự vui thích trong hầu hết các thứ: bạn bè của cô, cuộc sống thuộc linh, những tin tức hàng ngày, nhà của cô, gia đình của cô, và ngay cả công việc mà cô cho là ưu tiên một đối với cô đó là mang thai đứa con thứ hai. Sylvia nói rằng cô không có đủ sức khỏe để đi Nhà thờ, để gặp gỡ bạn bè, quan hệ tình dục với chồng, hoặc ngay cả để đi gặp bác sĩ, hoặc một người tư vấn.
Cô thường hoang mang không biết làm thể nào để có thể tiếp tục sống, và thỉnh thoảng khi ở một mình, cô đã nghĩ đến việc tự tử. Nhưng khi cô nghĩ về những ảnh hưởng sau này sẽ thế nào đối với những đứa trẻ và chồng của cô, thì cô đã không chắc là mình sẽ tự kết thúc cuộc đời như thế nào, và cô đã không cảm thấy yên tâm không rõ liệu điều này có làm cho Đức Chúa Trời buồn lòng không. Vì thế, cô chẳng bao giờ thử tự hủy hoại cuộc đời – nhưng cô lại mong muốn cuộc sống của cô sớm kết thúc.
Cuối cùng cô cũng đã đi gặp một người tư vấn. Khi cô đã gặp, Sylvia học biết được rằng sự suy sụp tinh thần thường tồn tại trong những khoảng thời gian kéo dài, và quá trình kéo cô ra khỏi tình trạng suy sụp tinh thần tiến triển rất chậm chạp. Bác sĩ của cô đã tìm ra các nguyên nhân y học dẫn đến sự suy sụp tinh thần, và người tư vấn của cô đang giúp đỡ cô có thể đối diện với những sự căng thẳng. Cô tự nghĩ, hầu hết những sự giúp đỡ mà cô có đều là nhờ sự ủng hộ từ chồng của cô. Anh đã ở với cô trong suốt giai đoạn cô suy sụp tinh thần, mặc dầu sự suy sụp tinh thần của Sylvia đã làm cho anh càng thêm căng thẳng, về sau cô đã nhận ra điều ấy.
Vance Havner, một Mục sư Báp-tít rất nổi tiếng sống ở phía Nam, có một lần ông đã viết rằng kinh nghiệm Cơ Đốc có ba mức độ.1 Mức độ đầu tiên là “những ngày trên đỉnh núi” khi mọi thứ diễn ra trôi chảy và thế giới trông thật là sáng sủa. Những kinh nghiệm này chỉ là tạm thời: chắc chắn chúng không thể tiếp diễn mãi mãi được. Đó là điều không thực tế, như nhiều người đã trông đợi, rằng chúng ta có thể sử dụng cuộc sống như đang vượt qua từ một đỉnh núi đến một đỉnh núi khác mà lại không có những chỗ bằng phẳng hoặc có các thung lũng ở giữa. Thay vì thế, hầu như cuộc sống gồm có “những ngày bình thường” khi chúng ta làm những công việc thường lệ của chúng ta, không phấn chấn mà cũng có không suy sụp tinh thần gì. Kế đến, mức độ thứ ba, là có “những ngày đen tối” khi chúng ta lê bước nặng nề trong nỗi hoang mang, nghi ngờ, suy sụp tinh thần, và không có bất kỳ một sự an ủi khích lệ nào. Thỉnh thoảng những ngày như thế kéo dài suốt nhiều tháng hoặc nhiều năm trước khi chúng ta bắt đầu kinh nghiệm được một tâm trạng thanh thản và đắc thắng. Khi tình trạng ấy vẫn còn, những ngày đen tối ấy là những ngày suy sụp tinh thần.
Sự suy sụp tinh thần (rõ ràng nó được gọi là “căn bệnh u sầu”) đã được nhìn nhận như là một nan đề chung xảy ra từ hơn ba ngàn năm. Nó là một hiện tượng rộng khắp2 ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi (gồm cả thời kỳ vị thành niên), nó xuất hiện và gia tăng nhanh chóng giữa lứa tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành, và ước tính chỉ riêng tại Mỹ nó đã làm rối loạn cuộc sống của hàng triệu người đơn độc ở tuổi 30 đến 40.3 Một vài nhà lãnh đạo quân đội lừng danh trong lịch sử, những nhà lãnh đạo Hoa Kỳ, các nhạc sĩ, các nhà khoa học, và những học giả đều là những nạn nhân của vấn đề này, thế nhưng sự suy sụp tinh thần không miễn trừ cho bất kỳ người nào. Nó được biết đến như là những sự đảo lộn “lạnh lùng” của tâm trí và được gọi là “căn bệnh phổ biến nhất, nghiêm trọng nhất, và có tính tâm thần học nhất, đang gây khổ sở cho con người ngày nay.”4 Hầu hết mọi người trong chúng ta đã từng kinh nghiệm về sự suy sụp tinh thần, thỉnh thoảng nó lại xảy ra khi chúng ta ít trông đợi nó nhất. Trong những hình thức nhẹ nhàng hơn, sự suy sụp tinh thần có thể xảy ra như là một giai đoạn chuyển tiếp của sự u sầu theo sau một nỗi suy sụp tinh thần riêng tư nào đó. Một sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng hơn có thể bao phủ các nạn nhân của nó với những cảm giác suy sụp tinh thần, sợ hãi, kiệt quệ, thờ ơ lãnh đạm, mất hy vọng, và nỗi chán chường thầm kín trong lòng.5
Không có thể nào hai người lại kinh nghiệm được tình trạng chung này theo cùng một cách. Từ “suy sụp tinh thần” hàm chứa một sự đa dạng của rất nhiều triệu chứng nghiêm trọng khác, xuất hiện thường xuyên, kéo dài, và có nguồn gốc khác nhau. Những dấu hiệu của sự suy sụp tinh thần có thể bao gồm (1) sự u sầu – thường đi chung với sự bi quan và mất hy vọng; (2) sự lãnh đạm và thờ ơ khiến cho cuộc sống trở nên khó khăn hơn hoặc khi đối diện với những sự quyết định; (3) sự mệt mõi cùng với việc mất đi sức lực và thiếu thích thú trong công việc, tình dục, tôn giáo, những sở thích cá nhân, hoặc các hoạt động khác; (4) sự tự ti mặc cảm, thường đi kèm với việc tự lên án mình và những cảm giác tội lỗi, xấu hổ, vô nghĩa, và vô dụng; (5) mất đi tính tự phát; (6) chứng mất ngủ và rất khó tập trung; đồng thời thường (7) mất đi cảm giác ngon miệng. Thỉnh thoảng chúng được biết đến như một sự suy sụp tinh thần được che giấu dưới một vỏ bọc nào đó,6 con người có nhiều triệu chứng như vậy, nhưng họ lại tự cảm thấy mình không u sầu. Một người tư vấn tỉnh táo có thể đoán biết được sự suy sụp tinh thần đang ẩn nấp bên dưới nét mặt tươi cười. Trong nhiều trường hợp các triệu chứng của sự suy sụp tinh thần che giấu không để sự giận dữ thể hiện ra ngoài, nhiều khi không thể nhận ra, và lệ thuộc vào một quan điểm truyền thống thường trực tiếp chống lại chính mình.
Những phản ứng suy sụp tinh thần đã được phân loại trong nhiều cách khác nhau với các thuật ngữ như là việc có phản ứng (reactive) chống lại với sự không có phản ứng (endogenous), tính chủ yếu chống lại tính thứ yếu, và quan điểm đơn cực (unipolar) chống lại quan điểm đa cực (bipolar). Sự suy sụp tinh thần có phản ứng (thỉnh thoảng được gọi là sự suy sụp tinh thần bên ngoài-phản ứng (exogenous) hoặc sự suy sụp tinh thần dễ bị kích thích thần kinh) thường xảy ra như là một phản ứng đối với sự mất mác, bị tổn thương thực sự hoặc chỉ do tưởng tượng, kèm theo đó là những sự lo lắng cao độ, sức chịu đựng ngắn, và tự sửa chữa của bản thân. Endogenous (cũng còn gọi là sự suy sụp tinh thần tự kỷ và thỉnh thoảng còn được gọi là sự suy sụp tinh thần có chứng loạn thần kinh) dường như xảy ra một cách tự phát hơn là từ nội tâm, liên quan tới sự suy sụp tinh thần hoàn toàn, thỉnh thoảng đi kèm với xu hướng tự-hủy hoại, tồn tại trong một giai đoạn dài, có sức đề kháng hơn trong việc chữa trị, và có tỷ lệ tái xuất hiện rất cao. Sự suy sụp tinh thần chính yếu xuất hiện trong hầu hết của lần suy sụp tinh thần thứ yếu giống như hiệu quả bên ngoài của một vài loại thuốc, có tác dụng cho người ăn kiêng, hoặc kết quả cuả căn bệnh ung thư, bệnh đái đường, hoặc ngay cả bệnh cúm. Sự suy sụp tinh thần unipolar ám chỉ đến tình trạng có một hay nhiều tình tiết của sự suy sụp tinh thần như là sự suy sụp tinh thần chính yếu. Ít phổ biến hơn là sự suy sụp tinh thần bipolar liên quan tới các giai đoạn lác đác có chút điên cuồng trước thái độ suy sụp tinh thần. Hầu hết các chuyên gia có thể phân biệt được tất cả các loại suy sụp tinh thần này từ trạng thái cảm thấy nản chí, cách nhún vai, thường là tạm thời, và hầu như là sự đáp ứng rất phổ biến trước những sự suy sụp tinh thần, thất bại, và những sự mất mác.7
Tất cả những điều này cho thấy sự suy sụp tinh thần là một tình trạng chung nhưng rất phức tạp, khó có thể định nghĩa, hay mô tả một cách chính xác, và không dễ để chữa trị.
KINH THÁNH VÀ SUY SỤP TINH THẦN
Sự suy sụp tinh thần là một thuật ngữ đơn giản không được luận giảng trong Kinh Thánh, mặc dầu điều kiện xảy ra rất chung. Thi-thiên 69,88, và 102 là những ví dụ điển hình, những Thi-thiên này là các bài thơ hát về sự suy sụp tinh thần, nhưng chúng lại là những bài thơ được hát lên trong tâm trạng hy vọng. Trong Thi-thiên 43, Đa-vít diễn tả cả hai tâm trạng suy sụp tinh thần và vui mừng, ông viết:
Hỡi linh-hồn ta, cớ sao ngươi sờn-ngã và bồn-chồn trong mình ta?
Hãy trông-cậy nơi Đức Chúa Trời;
Ta sẽ còn ngợi-khen Ngài nữa:
Ngài là sự cứu-rỗi của mặt ta, và là Đức Chúa Trời ta.
Một chỗ khác trong Kinh Thánh, điều tương tự cũng xảy ra đối với Gióp, Môi-se, Giô-na, Phi-e-rơ, và cả dân tộc Y-sơ-ra-ên đều đã kinh nghiệm được sự suy sụp tinh thần.8 Tiên tri Giê-rê-mi đã viết toàn bộ sách Ca-thương. Ê-li đã thấy được quyền năng của Đức Chúa Trời tại trên núi Cạt-mên, thế nhưng khi Giê-sa-bên đe dọa sẽ giết ông, thì Ê-li đã trốn chạy vào trong đồng vắng đặng cứu mạng sống mình, ông đã mất hết mọi hy vọng. Ông muốn chết và có thể ông đã cố gắng chết, nhưng Chúa nhân từ “đối xử” với ông cách khác, Ngài sai thiên sứ xuống giúp đỡ ông.9 Chúa Jêsus trong vườn Ghết-sê-ma-nê đã chịu nhiều sự đau đớn, một sự quan sát được miêu tả cách đau đớn bằng các từ thậm xưng trong Kinh Thánh “Amplified Bible”: “tức thì Ngài buồn-bực và sầu-não lắm. Ngài bèn phán: Linh-hồn Ta buồn-bực cho đến chết.”10
Những ví dụ này cùng với rất nhiều ví dụ khác được ám chỉ đến trong Kinh Thánh diễn tả nỗi đau sầu não, thể hiện về thực tế được miêu tả trong Thánh Kinh. Đây là một sự suy sụp tinh thần có thực tương ứng với một sự hy vọng chắc chắn. Mỗi người tin Chúa đều đã từng rơi tụt vào sự suy sụp tinh thần, nhưng cuối cùng cũng vượt qua và kinh nghiệm được một niềm vui mừng mới và kéo dài mãi. Điều mà Kinh Thánh nhấn mạnh tại đây không dựa trên sự suy sụp tinh thần con người mà dựa nhiều vào niềm tin nơi Đức Chúa Trời và sự bảo đảm về một cuộc sống sung mãn nơi Thiên-đàng, không phải ở trên đất này.11 Lời cầu nguyện đầy tự tin của Phao-lô chắc chắc sẽ sớm được trả lời không những cho người Rô-ma mà cũng cho tất cả các Cơ Đốc Nhân: “Vậy xin Đức Chúa Trời của sự trông-cậy, làm cho anh em đầy-dẫy mọi đều vui-vẻ và mọi đều bình-an trong đức-tin, hầu cho anh em nhờ quyền-phép Đức Thánh Linh được dư-dật sự trông-cậy!”12
CÁC NGUYÊN NHÂN CỦA SUY SỤP TINH THẦN
Sự suy sụp tinh thần có thể có một số các nguyên nhân. Thông thường có một vài nguyên nhân đi chung với nhau, và nếu như bạn có thể phát hiện, hiểu, và giúp đỡ những người được tư vấn giải quyết từng nguyên nhân ấy, thì việc tư vấn của bạn có thể sẽ tốt hơn.
Nhiệm vụ của người tư vấn Cơ Đốc có vẻ khó khăn hơn bởi một số chuyện hoang đường về sự suy sụp tinh thần mà chúng được chấp nhận cách rộng rãi và thỉnh thoảng còn được đem ra giảng luận. Đó không phải là sự thật, ví dụ như sự suy sụp tinh thần luôn xuất phát từ tội lỗi hoặc do thiếu đức tin nơi Đức Chúa Trời, tất cả các sự suy sụp tinh thần được gây ra bởi sự lầm bầm-oán trách, điều này không đúng đối với một Cơ Đốc Nhân đã từng suy sụp tinh thần, những cảm giác suy sụp tinh thần có thể sẽ biến mất sau những bài tập thuộc linh, sự vui mừng là một sự lựa chọn, hoặc một “Cơ Đốc Nhân suy sụp tinh thần là một sự phủ nhận của các kỳ hạn.”13
Các Cơ Đốc Nhân cũng như mọi người khác, suy sụp tinh thần và các nguyên nhân có thể chia làm hai loại chính: các nguyên nhân mang tính di truyền học và các nguyên nhân thuộc nhận thức-tâm lý học.
1. Các nguyên nhân mang tính di truyền học: Sự suy sụp tinh thần thường có một nền tảng vật lý. Tại mức độ đơn giản nhất, chúng ta biết rằng việc thiếu ngủ, ít vận động, những ảnh hưởng của ma túy hoặc các loại thuốc gây nghiện, các chứng bệnh về thể chất, hoặc sự kiêng ăn không đúng cách, tất cả đều có thể gây ra sự suy sụp tinh thần. Co hàng ngàn phụ nữ kinh nghiệm được sự suy sụp tinh thần cũng là một phần của hội chứng về tâm-sinh lý do những thay đổi về hoóc môn xảy ra trước kỳ kinh nguyệt hàng tháng (PMS) và một số phụ nữ khác là nạn nhân của sự suy sụp tinh thần sau khi sinh nở (postpartum). Những ảnh hưởng về thể chất khác như là chứng loạn thần kinh chức năng, u não, hoặc những sự rối loạn về các tuyến là những nguyên nhân phức tạp hơn gây ra sự suy sụp tinh thần.
Có bằng chứng hiển nhiên cho thấy một sự suy sụp tinh thần nào đó mang tính di truyền trong các gia đình và có thể có một nền tảng cho sự di truyền. Điều này rất khó thể hiện một cách tổng quát; các báo cáo nghiên cứu đôi khi mâu thuẫn nhau.14 Một nghiên cứu khác đã liên kết sự suy sụp tinh thần với cấu trúc não – thường có thể được thay đổi khi dùng các loại thuốc làm giảm sự suy nhược.
Archibald Hart đã nói về sự suy sụp tinh thần của Ê-li cùng với sự đối diện của ông trước các tiên tri Ba-anh15 có thể là một ví dụ về sinh lý học đặt nền tảng trên “sự suy sụp tinh thần mang chức năng hóc-môn, do tuyến thượng thận sinh ra làm tăng nhịp đập của tim và kích thích hệ thống thần kinh, tạo nên một cảm giác hưng phấn” (postadrenalin) thường xảy ra đối với những người gần đây đã từng có một cảm xúc “cao độ”.
Bất kỳ khi nào cơ thể đã kinh nghiệm được một giai đoạn đòi hỏi lượng hóc-môn cao sinh ra từ tuyến thượng thận làm tăng nhịp đập của tim và kích thích hệ thần kinh từ đó gây ra một cảm giác hưng phấn, chẳng hạn như việc đối diện với một tình huống khẩn cấp, khi phát biểu trước đám đông, hoặc gặp một việc gì quan trọng, hệ thống hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra trở nên mệt mỏi và mất dần đi khi không còn sự đòi hỏi ấy. Đây cũng giống như việc dịu đi một cơn bão, chỉ có thể khi sự dịu đi ấy giống như sự biến mất hoàn toàn. Hấu hết chúng ta cảm thấy điều này như là một sự suy sụp tinh thần. Đó là cách mà cơ thể đòi hỏi cần phải nghỉ ngơi; nó cũng làm cho bạn mất đi tất cả các sự hứng thú và sức sống mà bạn có, vì thế bạn buộc phải ở trong một giai đoạn hồi phục. Trong suốt thời gian này, các tuyến hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra và một số hệ thống quan trọng khác được phục hồi. Các hệ thống trong cơ thể bạn sẽ ở lâu hơn trong một tình trạng thiếu hụt hoặc có đầy năng lượng, cơ thể sẽ được phục hồi sức khỏe lâu hơn... Đối với những người già, hệ thống hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra phục hồi chậm hơn và họ trở nên suy sụp tinh thần hơn sau khi có một lượng hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra quá cao.16
Ê-li đã nghỉ ngơi và ngủ cho đến khi cơ thể của ông được phục hồi. Có lẽ điều này là cách được Đức Chúa Trời chọn cho ông thể nào để nâng sự suy sụp tinh thần mang chức năng hóc-môn do tuyến thượng thận sinh ra làm tăng nhịp đập của tim và kích thích hệ thống thần kinh, gây nên một cảm giác hưng phấn cho người tiên tri này.
Sự nghiên cứu về các loại di truyền và sinh hóa của sự suy sụp tinh thần cho thấy nó rất phức tạp và có tốc độ chuyển động rất nhanh. Các nhà khoa học vẫn chưa biết chắc liệu sự suy nghĩ suy sụp tinh thần có gây ra các sự thay đổi về sinh hóa, hoặc liệu một sự mất quân bình về hóa học trong não có gây ra sự suy sụp tinh thần hay không. Tuy nhiên, một cựu chủ tịch Hiệp Hội Tâm thần học Hoa Kỳ đã đoán trước rằng, sự nghiên cứu trong lãnh vực này sẽ nhận được giải thưởng Nobel vào một ngày không xa.17
2. Các Nguyên nhân Thuộc Nhận thức-Tâm lý : Sự suy sụp tinh thần là một vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần đối với khoảng từ 4-9% dân số, nhưng các triệu chứng thì xuất hiện nhiều nhất trong một số thanh niên trưởng thành. Ước tính có khoảng 25% các sinh viên cao đẳng từng trải qua sự suy sụp tinh thần trong một lúc nào đó, và 33% các sinh viên cao đẳng bỏ học phải chịu đựng sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng trước khi họ rời khỏi trường.18 Những thống kê khiến nhiều người phải ngạc nhiên vì chúng đi đến kết luận rằng sự phát triển, tâm lý học, nội tâm cá nhân, tâm linh học, và những điều không thuộc về vật lý học khác đều là nền tảng của sự suy sụp tinh thần nhiều.
(a) Nền tảng và các nguyên nhân về gia đình. Có một vài bằng chứng hiển nhiên cho thấy những kinh nghiệm thời thơ ấu có thể dẫn đến sự suy sụp tinh thần trong cuộc sống sau này. Cách đây nhiều năm, một nhà nghiên cứu tên là Rene Spitz đã công bố một nghiên cứu về trẻ em – là những đứa trẻ bị tách khỏi bố mẹ chúng và được nuôi dưỡng trong cô nhi viện.19 Việc bị tước đoạt những nhu cầu thông thường và sự liên lạc đầm ấm với những người lớn, những đứa trẻ này thể hiện sự lãnh đạm, sức khỏe thiếu kém, và sự buồn rầu là dấu hiệu cho thấy sự suy sụp tinh thần có thể tiếp tục xảy ra trong cuộc sống sau này. Sự suy sụp tinh thần càng lớn hơn khi bố mẹ của chúng từ chối hoặc xua đuổi con cái của họ một cách trắng trợn, hoặc khi tình trạng-tìm kiếm các gia đình đỡ đầu có những tiêu chuẩn quá cao mà bọn trẻ không có mấy hy vọng đạt tới được. Khi những tiêu chuẩn được đưa ra quá cao hoặc quá cứng nhắc, thì sự thất bại hầu như là điều không thể tránh khỏi, điều này dẫn đến sự suy sụp tinh thần. Điều này dường như đặc biệt đúng khi một trong hai người hoặc bố hay mẹ chúng cũng đang chiến đấu với sự suy sụp tinh thần.20
Những thiếu niên đang có mâu thuẫn với bố mẹ chúng, những người trưởng thành có vấn đề là muốn độc lập với gia đình, những thành viên trong các gia đình có cuộc sống không ổn định, và các sinh viên cao đẳng với những nhận định tiêu cực về gia đình mình, đều có xu hướng suy sụp tinh thần.21 Những kinh nghiệm này không luôn luôn dẫn đến sự suy sụp tinh thần, thế nhưng chúng có khả năng gây ra sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng cho cuộc sống sau này.
(b) Sự căng thẳng và các sự mất mác có ý nghĩa. Những sự căng thẳng trong cuộc sống thường được biết đến nhiều như là nguyên nhân chủ yếu kích thích sự suy sụp tinh thần, đặc biệt là khi những căng thẳng này khiến chúng ta cảm thấy bị đe dọa22 hoặc khi chúng có nguy cơ dẫn tới một sự mất mác nào đó. Đánh mất một cơ hội, một công việc, địa vị, sức khỏe, sự tự do, một sự tranh đấu nào đó, tài sản, hoặc những thứ có giá trị khác – tất cả đều có thể dẫn đến suy sụp tinh thần. Điều đó cũng giống như khi chúng ta mất đi một người nào đó. Sự ly dị, sự chết, hoặc sự đau xót khi chia ly xa cách được biết đến như là những sự kiện gây nên sự suy sụp tinh thần lớn lao nhất của cuộc sống.
(c) Học biết sự vô dụng. Có một quan điểm cho rằng sự suy sụp tinh thần thường xảy ra nhất khi chúng ta đối diện với các tình huống mà mình không có hoặc có rất ít khả năng để kiểm soát.23 Thật dễ để chúng ta suy sụp tinh thần khi biết những hành động của chúng ta là vô ích, nhưng lại rất khó khi chúng ta không có vấn đề gì để cố gắng, hay không có điều gì có thể làm giảm bớt sự đau khổ của chúng ta, vươn tới một mục đích, hoặc đem lại sự thay đổi. Vào những thời điểm đó, chúng ta có thể cảm thấy vô dụng và từ bỏ sự cố gắng của mình. Điều này có thể giải thích được một vài nguyên do dẫn đến suy sụp tinh thần của những người đang đau khổ, họ không thể làm gì được để đem lại sự sống cho người thân yêu của mình; những sinh viên không thể quan hệ với các sinh viên khác hoặc với các sinh viên thành công trong vấn đề học tập; những người già cả là những người không có sức lực thậm chí không thể di chuyển được chiếc đồng hồ và phục hồi lại các khả năng vật lý đã bị mất. Khi những người như thế có thể kiểm soát ít nhất một phần các môi trường của họ, sự suy sụp tinh thần có thể giảm bớt hoặc biến mất.
(d) Các Nguyên nhân về Nhận thức. Làm thế nào để một người thường hay suy nghĩ thôi thúc ai đó cảm thấy như thế nào. Đây là nền tảng căn bản cho nhận thức về sự suy sụp tinh thần. Ví dụ, nếu như chúng ta suy nghĩ một cách tiêu cực, chỉ thấy mặt trái của cuộc sống, duy trì suy nghĩ bi quan, và nhìn nhận sự việc một cách chắc chắn, thì suy sụp tinh thần là điều không thể tránh khỏi.
Theo như nhà tâm thần học Aaron Beck, những người suy sụp tinh thần thể hiện suy nghĩ tiêu cực trong ba lãnh vực sau.24 Trước hết, họ nhìn thế giới và các kinh nghiệm sống theo một cách tiêu cực. Cuộc sống được nhìn nhận như là một sự thành công của những gánh nặng, những trở lực, và những thất bại trong một thế giới “đang cạn kiệt dần.” Thứ hai, nhiều người suy sụp tinh thần có một cái nhìn tiêu cực về chính họ. Họ cảm thấy như thiếu một điều gì đó, không thích hợp, vô giá trị, và không có khả năng làm một việc gì đó cách thỏa đáng. Điều này lần hồi có thể dẫn đến thái độ tự trách và thương hại mình. Thứ ba, một số người nhìn về tương lai trong một cách tiêu cực. Họ thấy phía trước chỉ toàn là khó khăn, thất bại, và vô vọng.
Cách suy nghĩ như thế thỉnh thoảng được sử dụng trong một nổ lực để kiểm soát những điều khác và ảnh hưởng đến cách họ đáp ứng thế nào. Sự nhận xét “Tôi không tốt” thường là một cách nói vô tình và làm cho người khác phải nói “Ồ, không, bạn thật sự là một người tốt.” Vì thế, việc tự-đoán xét mình vô tình trở nên như một cách để vận động người khác đưa ra những lời khen ngợi. Tuy nhiên, những lời khen ngợi như thế thật sự không làm thỏa mãn, vì thế sự suy nghĩ tiêu cực và sự suy sụp tinh thần lại tiếp tục kéo dài. Hơn nữa, nếu như bạn vẫn tiếp tục giữ cách suy nghĩ tiêu cực như thế, dường như sau đó bạn sẽ ít đau đớn hoặc suy sụp tinh thần hơn, nếu như một vài suy nghĩ của bạn trở thành sự thật.
(e) Giận dữ. Một quan điểm cũ và được chấp nhận rộng rãi cho rằng sự suy sụp tinh thần xảy ra khi sự giận dữ đã chiếm hữu trong lòng và quay ngược lại chống đối với chính nó.25 Nhiều trẻ em được nuôi dưỡng trong các gia đình và thỉnh thoảng chúng được gởi vào các trường là nơi có nhiều biểu hiện của sự giận dữ mà không có sự khoan dung. Đến dự ở một vài Nhà thờ nơi mà tất cả các sự giận dữ đều bị kết án như là tội lỗi. Với một số người khác họ còn cảm thấy như bị kết tội ngay cả khi họ cảm thấy giận dữ, vì thế họ tìm cách loại bỏ những cảm giác hận thù ngay khi những cảm giác này nổi lên. Chẳng hạn như một người góa phụ có thể tức giận người chồng của bà vì ông đã chết và bỏ bà một mình nuôi những đứa con, nhưng sự giận dữ như thế có vẻ như không có lý trí và chắc chắn làm thức tỉnh sự phạm tội. Như là một kết quả, phải từ chối sự giận dữ và giữ để khỏi giận dữ.
Điều gì sẽ xảy ra sau đó? Nếu như sự giận dữ bị đẩy lùi khỏi tâm trí chúng ta, nó mưng mủ “bên trong” và cuối cùng nó ảnh hưởng đến chúng ta trong một cách khác nào đó. Biểu đồ sau miêu tả tiến trình này.26
HÀNH ĐỘNG HỦY PHÁ
ĐAU ĐỚN
GIẬN DỮ
TRẢ THÙ
CÁC TRIỆU CHỨNG CĂNG THẲNG THẦN KINH
Che đậy sự đau đớn giận dữ
Che đậy sự đau đớn và thất vọng
Che đậy sự đau đớn, giận dữ và lòng hận thù
Có lẽ hầu hết các sự giận dữ bắt đầu khi chúng ta cảm thấy sự đau đớn như là kết quả của một sự suy sụp tinh thần hoặc bởi vì những hành động của người khác. Thay vì chấp nhận sự đau đớn này như một thực tế hiển nhiên, người ta lại ngẫm nghĩ, suy xét về điều đã xảy ra, và rồi bắt đầu cảm thấy giận dữ. Kế đến sự giận dữ được hình thành và trở nên quá mạnh mẽ đến nỗi che khuất đi sự đau đớn. Nếu như sự giận dữ không được chấp nhận và không tỏ lộ ra bên ngoài hoặc không được giải quyết triệt để, thì sự giận dữ sẽ chuyển thành ý định trả thù. Điều nầy liên quan tới những suy nghĩ về việc làm cách nào để gây đau đớn cho người khác, cũng như một người gây ra sự đau đớn đầu tiên hoặc cho một người khác gần đó.
Thỉnh thoảng sự trả thù hướng đến những hành động bạo lực mang tính hủy diệt, thế nhưng điều này có thể mang đến nhiều rắc rối cho chúng ta, những hành động bạo lực không bao giờ được xã hội chấp nhận, đặc biệt là đối với một Cơ Đốc Nhân. Như là một kết quả tất yếu, có nhiều người cố gắng che giấu những cảm giác của họ. Điều nầy cướp đi sức lực của cơ thể họ, do đó những cảm xúc có thể xuất hiện trong hình thức các triệu chứng căng thẳng thần kinh. Đối với một số người, họ lên án những thái độ của chính họ một cách vô tình hay có ý thức, và kết quả là họ trở nên suy sụp tinh thần. Sự suy sụp tinh thần này có thể là một hình thức của sự tự hình phạt về xúc cảm, và thỉnh thoảng có cả ý định sự tự vẫn. Không khó để hiểu lý do tại sao những người như thế lại cảm thấy mình có tội, tự lên án mình, và không thấy hạnh phúc.
Một vài người sử dụng sự suy sụp tinh thần như là một cách tế nhị và được xã hội chấp nhận để bày tỏ sự giận dữ và sự trả thù. Người suy sụp tinh thần dường như đang muốn nói rằng “Tôi cảm thấy suy sụp tinh thần và thật trớ trêu thay, đó không phải do lỗi của tôi, và nếu như tôi không thật sự quan tâm, thông cảm, tôi có thể sẽ suy sụp tinh thần hơn hoặc bất chấp mọi thứ.” Một học giả gọi điều này là “một hình thức hăm dọa.”27
Khi nhìn vào biểu đồ này, chúng ta thấy sự suy sụp tinh thần thường che đậy sự đau đớn, giận dữ, và sự bực tức bên dưới, để rồi sau đó chúng có thể bị quên lãng. Nên việc nhấn mạnh lối giải thích này không làm thỏa đáng về tất cả những sự suy sụp tinh thần, thế nhưng chúng ta có thể hiểu được tại sao người ta lại giải thích như thế.
(f) Tội lỗi Và Lỗi lầm. Thật dễ hiểu vì sao tội lỗi và lỗi lầm có thể dẫn người ta đến suy sụp tinh thần. Khi một người cảm thấy họ thất bại hoặc làm điều gì đó sai trái, thì mắc lỗi lầm, và xuất hiện cùng với nó là thái độ tự-xét đoán chính mình, suy sụp tinh thần, chán chường, và những triệu chứng suy sụp tinh thần khác. Lỗi lầm và sự suy sụp tinh thần thường xảy ra cùng lúc và thật khó để xác định điều nào xảy ra trước. Có lẽ trong hầu hết các trường hợp thì lỗi lầm xảy ra trước sự suy sụp tinh thần, thế nhưng đôi khi sự suy sụp tinh thần sẽ làm cho người ta cảm thấy có lỗi (bởi vì có vẻ như họ không thể chấm dứt sự suy sụp tinh thần của mình). Cũng trong trường hợp đó, cảm xúc rơi vào trong một vòng luẩn quẩn. Lỗi lầm gây ra suy sụp tinh thần và sự suy sụp tinh thần lại gây ra nhiều lỗi lầm hơn, và chu kỳ này cứ thế tiếp tục.
CÁC HẬU QUẢ CỦA SUY SỤP TINH THẦN
Hầu hết mọi người không thích thú gì khi gặp các vấn đề, thế nhưng thỉnh thoảng các vấn đề có thể đem lại một mục đích hữu ích. Ví dụ, khi chúng ta đau bịnh, chúng ta xin phép nghỉ làm, có người quan tâm đến chúng ta hoặc thể hiện sự thông cảm, những người khác thì có những quyết định thay cho chúng ta hoặc chịu trách nhiệm cho chúng ta, và thỉnh thoảng chúng ta có thể vui thích trong một thời gian để thư giãn và nghỉ ngơi. Điều này rất thực tế khi cảm xúc chúng ta mất đi hoặc những lúc chúng ta rối trí vì lo nghĩ nhiều. Cách cư xử dễ gây sự kích thích thần kinh bao gồm sự suy sụp tinh thần có thể vì không vui, thế nhưng lại rất hữu ích để giúp một người tránh đi những trách nhiệm, tránh phải đối đầu, tập trung chú ý, và có thái độ bao dung đối với sự biếng nhác. Tuy nhiên, cuối cùng những người đang đau đớn về cảm xúc cũng sẽ nhận ra rằng những ích lợi của sự suy sụp tinh thần không thật sự làm thỏa mãn. Trong trường hợp đó họ bắt đầu ghét điều mà họ đang làm, và thỉnh thoảng, họ có thể ghét cả chính họ nữa. Điều này xảy ra khi chúng ta nhìn thấy có thể còn có nhiều sự suy sụp tinh thần hơn.
Sự suy sụp tinh thần có khả năng dẫn tới một hoặc tất cả trong số các hậu quả được liệt kê bên dưới. Nhưng tóm lại một điều, sự suy sụp tinh thần càng sâu sắc thì các hậu quả của nó càng mạnh mẽ hơn.
1. Sự Thiếu Hạnh phúc Và Thiếu Hiệu quả. Những người suy sụp tinh thần thường cảm thấy mọi thứ có màu “xanh xám”, vô vọng, tự chỉ trích, và thương hại mình. Và hậu quả tất yếu là họ mất đi lòng nhiệt thành, do dự, và thỉnh thoảng không có năng lực để làm việc ngay cả những việc rất đơn giản (như chổi dậy khỏi giường vào buổi sáng). Vì thế cuộc sống mang đặc điểm thiếu đi hiệu quả, làm việc kém, và một sự lệ thuộc gia tăng nơi những người khác.
2. Bệnh tật Về Thể xác. Sự suy sụp tinh thần bao gồm sự sầu não xảy ra cùng với nỗi đau đớn hoặc cảm giác cô đơn, những cảm xúc đó có xu hướng làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể. Như là một kết quả, người ta dễ mắc bệnh hơn, và làm suy yếu khả năng chống lại các loại vi rút và các thứ bệnh tật khác của cơ thể. Vì vậy, những người suy sụp tinh thần thường trông không giống như những người khác mà có vẻ giống như những người đang mắc bệnh hơn; ngược lại, chắc chắn rằng bất kỳ khi nào thể chất của họ có sự rối loạn về tâm thần, thì sự suy sụp tinh thần thường gia tăng giống như là một kết quả tất yếu.28
3. Sự Tự ti mặc cảm và sự Rút lui. Khi một người nản chí, không còn sinh lực và cảm thấy chán ngán cuộc sống, thì thường tự ti mặc cảm, than thân trách phận, thiếu đi lòng tự tin, và luôn tìm cách xa lánh mọi người. Các sự tiếp xúc về mặt xã hội có thể là một sự đòi hỏi quá sức và người suy sụp tinh thần có thể không cảm thấy như đang giao tiếp. Thay vào đó, ban ngày có thể vẫn mơ màng và suốt ngày ngồi dán mắt vào màn ảnh truyền hình, đọc vài cuốn tiểu thuyết, hoặc uống rượu và sử dụng ma túy. Một vài người thì mơ ước sẽ trốn chạy hoặc mong tìm được một công việc đơn giản hơn. Đã có một vài người làm điều này, nhưng thường thì nhiều người trong số đó là những người suy sụp tinh thần và thiếu năng lực.
4. Tự tử. Thực tế cho thấy không có nhiều cách thức hoàn hảo để giải tỏa áp lực cuộc sống riêng của một người. Việc tự tử và những cố gắng để tự tử thường được thấy ở độ tuổi thiếu niên, họ là những thiếu niên sống một mình, chưa lập gia đình (đặc biệt là những người ly dị), và là những người thường hay suy sụp tinh thần. Có nhiều người suy sụp tinh thần nhưng chẳng bao giờ nghĩ tới việc tự tử, thế nhưng nhiều người khác lại nghĩ đến điều đó, thường thì họ thực hiện trong một nổ lực thực sự để tự giết mình và thoát khỏi cuộc sống. Đối với một vài người, những cố gắng để tìm đến cái chết là một sự kêu cứu vô thức để mong được giúp đỡ, là cơ hội để trả thù, hoặc là một hành động có ý thức được hình thành để tác động đến một người nào đó có sự gần gũi về cảm xúc. Trong khi một vài nổ lực tự tử rất rõ ràng (như khi một người để lại một mẫu giấy và tự bắn vào mình), những người khác thì tế nhị hơn và sắp đặt ra những tai nạn. Đối với vài người khác thì cẩn thận lập ra kế hoạch cho những hành động tự-hủy hoại của họ, những người khác thì phóng xe cách cẩu thả, uống rượu say sưa, hoặc tìm nhiều phương cách khác nhau để đùa giỡn với cái chết. Tất cả những điều này đều miêu tả ảnh hưởng sâu rộng và mang đầy tiềm năng hủy phá của sự suy sụp tinh thần.
Đối với một số người, ngay cả với những người luôn che đậy sự suy sụp tinh thần, thế nhưng sự suy sụp tinh thần lại xảy ra theo những cách khác nhau bao gồm các triệu chứng và những lời phàn nàn về thể chất (chứng nghi bệnh/hypochondriasis), những hành động mang tính đấu tranh và những cơn giận dữ, cách cư xử bốc đồng (như việc cờ bạc, rượu chè, bạo lực, đập phá hoặc tình dục hấp tấp), tình trạng dễ gặp tai nạn, công việc hấp dẫn, và các vấn đề về tình dục, đối với việc đặt tên chung chung nhất. Đây là những triệu chứng của sự suy sụp tinh thần được che đậy29 xảy ra cho lứa tuổi thanh thiếu niên và cũng cho cả người lớn nữa. Người ta có thể đang bị tổn thương về cảm xúc thế nhưng lại thể hiện sự tổn thương này trong những cách được che đậy sự suy sụp tinh thần đang xảy ra bên trong. Thỉnh thoảng sự che giấu này rất khéo léo đến nỗi ngay cả những người bạn thân thiết hoặc những người tư vấn cũng không thể nhận ra được.
Tuy nhiên, thường thì sự suy sụp tinh thần có một ảnh hưởng mạnh mẽ trên những người khác. Những người sống gần gũi với một người suy sụp tinh thần thường cảm thấy mình cũng đang chịu đựng sự lo lắng, mệt nhọc, những cảm giác mất hy vọng, và thiếu sự quan tâm trong các hoạt động xã hội của nạn nhân lo lắng này. Theo kết quả của một cuộc nghiên cứu, thì việc chịu đựng cuộc sống như thế với một người suy sụp tinh thần là quá lớn, có đến 40% những người liên quan với người đang suy sụp tinh thần cần sự tư vấn.30
SỰ HUẤN THỊ VÀ SUY SỤP TINH THẦN
Gần đây có một cuốn sách bàn về sự suy sụp tinh thần đã nói rằng “Bạn không thể lựa chọn một thời điểm thích hợp hơn trong lịch sử loài người để cảm thấy thảm thương”. “Có những phương cách điều trị kéo dài và chữa lành căn bệnh suy sụp tinh thần rất hiệu quả.”31 Hầu hết những cách chữa trị này đã được phát hiện nhằm làm giảm đi các triệu chứng, ít nhất cũng có ích cho một số người, và thường thì sự suy sụp tinh thần có thể hoàn toàn được đánh giá.32
Những người suy sụp tinh thần thường trở nên thụ động, thốt không nên lời, có ít động cơ, bi quan, và thể hiện một thái độ cam chịu, “cách-sử-dụng-là-gì?” Vì thế, người tư vấn phải kích thích để họ nói ra, trong một vai trò tích cực hơn người tư vấn có thể hướng họ đến việc thể hiện mình với những người được tư vấn khác. Những lời tuyên bố khẳng định lại sự lạc quan (nhưng không bộc lộ tràn trề), chia sẻ cho người khác các dữ kiện về những hậu quả ra sao của sự suy sụp tinh thần, khuyến khích những người được tư vấn cố gắng nhẫn nại để nói (nhưng không thúc ép họ phải nói), đặt ra nhiều câu hỏi, đưa ra những lời khen ngợi mang tính định kỳ, và nhẹ nhàng từng bước chia sẻ Kinh Thánh cho họ (nhưng không mang tính giảng luận) – tất cả đều mang lại sự ích lợi. Cần cố gắng tránh đi sự đối đầu, kiên trì đặt ra những câu hỏi thăm dò hoặc những yêu cầu để hành động, đặc biệt vừa khi bắt đầu. Những kỹ thuật này thường gây ra sự lo lắng và sự lo lắng ấy có thể càng gây ra nhiều nản lòng và bi quan hơn.
Khi người được tư vấn nói về sự suy sụp tinh thần, bạn nên lắng nghe một cách chăm chú. Xem xét bằng chứng của sự giận dữ, tổn thương, suy nghĩ tiêu cực, tự ti mặc cảm, và lầm lỗi – đó là những điều mà bạn có thể muốn được thảo luận sau này. Khuyến khích những người được tư vấn nói về những tình huống của cuộc sống như thể mình bị quấy rầy. Tránh làm khác đi, nhưng cố gắng hiểu và chấp nhận những cảm giác như thế. Xem xét việc nói về các sự mất mác, thất bại, bị từ chối, và những tình huống khác mà chúng có thể đã kích thích sự suy sụp tinh thần trong hiện tại.
Khi bạn làm việc với những người suy sụp tinh thần, hãy cố gắng nhận ra những cảm giác riêng tư của chính bạn. Phải chăng bạn đã đánh mất sự kiên nhẫn khi gặp phải một người được tư vấn tiêu cực và hay phàn nàn chăng? Có phải bạn đang để tâm trí bạn lang thang đâu đó hoặc đẩy nó vào trong sự suy nghĩ bi quan tiêu cực của chính bạn chăng? Việc tư vấn những người suy sụp tinh thần có thể là một sự thử nghiệm đòi hỏi nơi bạn phải có những kỹ năng giúp đỡ. Những người được tư vấn này dường như cần đến một sự nổ lực và chú ý đặc biệt.
Chẳng hạn như, nhiều người suy sụp tinh thần có một nhu cần mạnh mẽ để được lệ thuộc vào người khác. Khi bạn tư vấn, hãy hỏi chính mình “Có phải tôi đang khuyến khích sự lệ thuộc cho một người đã suy sụp tinh thần rồi chăng?” “Nếu như thế, có phải tôi đang cố gắng để xây dựng những cảm giác riêng của tôi về năng lực hoặc sự quan trọng chăng?” “Có phải tôi đang khuyến khích sự giận dữ hoặc suy nghĩ tiêu cực chăng?” “Có phải tôi đang đòi hỏi quá nhiều nơi người được tư vấn làm họ cảm thấy quá sức, do đó họ có xu hướng bám chặt lấy điều đó không?” Khi họ không thể nhận ra những xu hướng này, thì những người tư vấn thỉnh thoảng phải tạo ra sự suy sụp tinh thần thay vì đem đến sự thư giãn.
Để tư vấn những người suy sụp tinh thần, một vài sự nối kết về những điều đạt được như sau đây có thể mang lại sự ích lợi.
1. Giải quyết chức năng sinh lý. Lòng nhiệt tình của họ giúp ích những người suy sụp tinh thần, những người tư vấn không chuyên về lãnh vực y khoa thỉnh thoảng quên rằng nhiều phản ứng suy sụp tinh thần có một căn bản vật lý. Người ta ước lượng có khoảng 40% sự suy sụp tinh thần có thể xảy ra như là kết quả trực tiếp của những căn bệnh về thể chất, và một số khác có thể là do thiếu chẩn đoán.33 Sự suy sụp tinh thần khác có thể đến từ những thói quen ăn uống thiếu thốn của người được tư vấn. Một kết quả đạt được trong việc giúp đỡ như thế được biết đến như là một phương cách chữa bệnh mang tính cung ứng đầy đủ dưỡng chất, cho thấy rằng sự suy sụp tinh thần thỉnh thoảng được chữa trị tốt nhất nhờ những sự thay trong việc ăn uống của một người ăn kiêng.34
Nếu như bạn nhận thấy các triệu chứng sút giảm về thể chất kéo dài dai dẳng hoặc nếu như sự suy sụp tinh thần không thể giải tỏa trước việc tư vấn ban đầu của bạn, thật là quan trọng để bạn đưa người được tư vấn đến với một nhà vật lý học tài giỏi và sắc sảo về tâm lý. Người tư vấn không có chuyên về y khoa không được quyết định về các triệu chứng của một người được tư vấn, rằng liệu anh ta có bị tác động về tâm lý hay không, và người không phải là nhà vật lý cũng không thể đưa ra những đánh giá chính xác về sự suy sụp tinh thần có phải do các nguyên nhân về vật lý hay không.
Những người tư vấn không chuyên về y khoa cũng có thể tiếp xúc với một nhà tâm thần học hoặc một nhà vật lý khác, là người có thể kê ra toa thuốc với những loại thuốc làm giảm sự suy nhược. Nếu như sự suy sụp tinh thần có một nguyên nhân sinh học, thì cách chữa trị này có thể loại bỏ được vấn đề. Tuy nhiên, thường thì các loại thuốc chỉ đem lại sự thư giãn các triệu chứng tạm thời mà thôi vì nó làm thay đổi tâm trạng của người được tư vấn và làm cho họ yên tâm tuân theo phương pháp chữa trị. Sau đó việc tư vấn có thể tập trung vào các nguyên nhân không mang tính vật lý của sự suy sụp tinh thần.
Phương pháp chữa trị có khả năng gây ra tranh luận nhiều nhất là thuộc trong lãnh vực tâm thần học35, là cách điều trị bằng liệu pháp chấn động điện (còn được gọi là ECT hoặc liệu pháp sốc) trong mạch năng lượng điện chạy qua não. Đây là phương pháp nhằm gây ra các sự chấn động, tạo một giai đoạn của sự hoang mang và kèm theo đó là tâm trạng ngày một sáng dần hơn. Liệu pháp nầy đã được sử dụng rộng rãi vào những năm 1940 và 1950, và ngay lập tức đã bị chỉ trích bởi vì tính mạo hiểm của nó và có khả năng phản ngược tác dụng. Tuy nhiên, nó vẫn được sử dụng, đặc biệt là cho những người suy sụp tinh thần nghiêm trọng hoặc những người có khả năng muốn tự sát cao, do họ là những người không thể dùng các loại thuốc hoặc cơ thể đã kháng thuốc hay không còn phản ứng với những phương pháp điều trị y khoa khác.
2. Giải quyết các nguyên nhân. Việc tư vấn sẽ dễ dàng hơn nếu như bạn có thể tìm ra những nguyên nhân tâm lý và thuộc linh gây ra các triệu chứng. Xem xét các nguyên nhân của sự suy sụp tinh thần được liệt kê ở đầu chương này và sau đó cố gắng phát hiện ra qua việc đặt câu hỏi và lắng nghe cách cẩn thận về điều có thể gây ra sự suy sụp tinh thần.
Nền tảng. Cần tìm hiểu phải chăng có những ảnh hưởng trong quá khứ hoặc những áp lực gia đình đã tạo ra sự suy sụp tinh thần chăng? Nếu quả thật như vậy, thì việc thảo luận những điều này có thể đem lại ích lợi để giúp những người được tư vấn thấy được chúng trong một triển vọng khác, và nếu có thể được, thì đưa ra cách điều trị. Những người được tư vấn có thể cần đến sự giúp đỡ hầu học biết làm thế nào để quan hệ với gia đình của họ trong những cách hiệu quả hơn. Những thành viêẩutong gia đình có thể hối thúc để chấp nhận người được tư vấn, để thách thức những suy nghĩ tiêu cực, khuyến khích hành động tại những chỗ thiếu sự tích cực, và để lôi cuốn người suy sụp tinh thần vào trong những sinh hoạt gia đình. Khi sự giao tiếp đã trở nên tốt và khi gia đình chấp nhận, quan tâm, và gắn bó với nhau, thì những người được tư vấn thường sẽ có những bước cải thiện nhanh chóng hơn.
Sự Căng thẳng. Phải chăng người được tư vấn đang trải qua sự căng thẳng, đặc biệt là sự căng thẳng đến từ một sự mất mác nào đó? Hãy khích lệ người khác chia sẻ những cảm xúc của họ về điều này, rồi thảo luận những kết quả thực tế đối với việc kiểm soát sự căng thẳng, và giúp đỡ người được tư vấn tìm ra những cách thức để tiếp tục cuộc sống mặc dù họ đang có một sự mất mác nào đó.36
Học tập Sự Vô dụng. Có phải người được tư vấn cảm thấy rằng cuộc sống nằm ngoài sự kiểm soát của họ chăng? Nếu như thế, thì hãy thảo luận xem làm thế nào để mọi thứ có thể được thành công, hãy bắt đầu từ những trách nhiệm nhỏ và sau đó tiến dần đến những nhiệm vụ khó khăn hơn. Bạn có thể thảo luận các dữ kiện cho thấy điều chắc chắn sẽ xảy ra mà không thể kiểm soát được, và có thể giúp đỡ những người được tư vấn thấy được rằng Đức Chúa Trời là Đấng tể trị và luôn luôn kiểm soát mọi việc, Ngài điều khiển vạn vật, ngay khi chúng ta không thể tự kiểm soát.37
Sự Suy nghĩ. Phải chăng đang có sự suy nghĩ tiêu cực tại đây? Hãy đặt câu hỏi với người được tư vấn để họ nói ra vài suy nghĩ của họ. Kế đến, hãy hỏi vài câu hỏi như: “Có phải đây là một sự kết luận có giá trị chăng? Có thể có một phương cách nào khác để nhìn nhận tình huống này chăng? Có phải bạn đang kể những sự việc của chính mình để nói về thế giới xung quanh, về bản thân, và về tương lai, mà thật sự thì không phải là như thế?” Tất cả những câu hỏi này được viết ra để thách thức sự suy nghĩ của người được tư vấn và dạy họ những phương cách để đánh giá những kết luận, vì vậy chúng ta có thể học tập lối suy nghĩ tích cực hơn và thực tế hơn. Không có sự từ chối nào trong trường hợp xuất hiện sự suy sụp tinh thần, cả người tư vấn lẫn người được tư vấn phải được hướng dẫn bởi lẽ thật trong Phi 4:8: “Rốt lại, hỡi anh em, phàm đều chi chơn-thật, đều chi đáng tôn, đều chi công-bình, đều chi thanh-sạch, đều chi đáng yêu-chuộng, đều chi có tiếng tốt, đều chi có nhơn-đức đáng khen – thì anh em phải nghĩ đến.”
Sự Giận dữ. Phải chăng có một thái độ trả thù đến từ sự giận dữ, hoặc có sự giận dữ bắt nguồn từ sự đau đớn chăng? Những cảm xúc này cần phải được thảo luận và bày tỏ ra, ngay cả trong trường hợp chúng xem ra có vẻ như hết sức vô lý. Sự đau đớn có thể là điều hằn trong lòng và thỉnh thoảng chỉ được phát hiện sau khi xem xét nó và để nhiều thời gian lắng nghe cẩn thận. Có lẽ bạn sẽ muốn vẽ ra biểu đồ cách đây một vài trang và nhận định sự đau đớn có thể dễ dàng dẫn đến sự suy sụp tinh thần.
Lầm lỗi. Phải chăng có người đã phạm tội hoặc làm một điều gì đó thúc đẩy phạm lỗi chăng? Phải chăng cần có sự ăn năn trước mặt Đức Chúa Trời và cả trước những người khác nữa chăng? Có phải người được tư vấn đã biết về sự tha thứ thiêng liêng và về tầm quan trọng của sự tha thứ nhau chăng? (sẽ thấy ở chương 10).
Trong khi thảo luận về các vấn đề này, người được tư vấn thường góp nhặt được sự khôn ngoan và có thể nghĩ ra những phương cách để giải quyết những ảnh hưởng do sự suy sụp tinh thần gây ra. Thỉnh thoảng người tư vấn có thể muốn đưa ra những sự hiểu biết và những nhận định của mình, thế nhưng nên có thời gian để cho người được tư vấn đáp ứng những sự diễn giải ấy. Tất cả những điều này góp phần làm tăng thêm sự hiểu biết và điều này thường dẫn đến những thay đổi và sự cải thiện.
3. Giải quyết Sự Suy nghĩ. Hầu hết mọi người không chấm dứt được sự suy sụp tinh thần. Quá trình dẫn đến sự phục hồi có thể kéo dài, khó khăn và được đánh dấu bởi sự dao động của các trạng thái hình thành từ suy nghĩ mạnh mẽ, đặc biệt là khi có những sự suy sụp tinh thần, thất bại, hoặc những sự chia ly. Những người suy sụp tinh thần muốn cảm thấy tốt hơn, thế nhưng những cảm giác của họ lại cho thấy sự khó khăn, nếu như không có khả năng thay đổi. Việc nói với một người “Bạn không nên suy sụp tinh thần như thế”, điều này không làm giảm đi sự suy sụp tinh thần nhưng thường lại thêm vào đó lỗi lầm vì hầu như mọi hiểu biết của chúng ta không thể làm thay đổi những cảm giác của chúng ta.
Để thay đổi những cảm giác, chúng ta cần phải thay đổi cách suy nghĩ. Khi các nan đề hoặc những sự suy sụp tinh thần xảy ra, thật cần thiết để hỏi người được tư vấn đang nghĩ gì. Thường thì người được tư vấn nhận định “điều này rất kinh khủng”, “điều này chứng tỏ tôi không tốt”, “không ai muốn tôi lúc này”, hoặc “Tôi chẳng bao giờ làm bất kỳ điều gì đúng cả.” Những lời nói như trên là những lời tự-chỉ trích, thường chúng không được đặt nền tảng trên sự thật chắc chắn. Chẳng hạn nếu như một người thất bại, không có nghĩa là người ấy “không tốt” hoặc không muốn thực hiện điều nào đó. Thay vì thế, sự thất bại cho thấy chúng ta không hoàn hảo (vì không ai hoàn hảo cả), chúng ta đã có lỗi và nên cố gắng hành động khác đi trong tương lai. Việc tư vấn hiệu quả phải khuyến khích những người được tư vấn đánh giá lại những suy nghĩ đã gây ra sự suy sụp tinh thần, và thái độ nhìn nhận cuộc sống của chúng ta.38
Trong một bài viết được đăng trên một tạp chí phổ thông, một người phụ nữ đã viết rằng sự suy sụp tinh thần của cô đến từ bộ-óc, “Tôi nên là một người tiếp viên, một người mẹ, một người vợ, và một người bạn hoàn hảo. Tôi không nên thất bại. Tôi nên góp phần vào cộng đồng bằng cách phục vụ nhà cầm quyền và góp phần vào để giúp đỡ bất kỳ người nào cần đến tôi.” Người phụ nữ này đã hình thành trong đầu cô những sự trông mong quá sức, vì thế cô khó có thể đạt đến được. Khi cô thất bại, cô đã trở nên tuyệt vọng.39 Sự phục hồi đã không xảy ra cho cô cho đến khi cô được giúp đỡ để nhận ra sự yếu đuối về thể chất của con người cô, và cô đã có thể chấp nhận sự thật là tất cả chúng ta thỉnh thoảng thất bại.
Đôi khi các Cơ Đốc Nhân tự thuyết phục chính mình – chúng ta phải luôn luôn sống cách thuộc linh và với tinh thần nhiệt thành, chẳng bao giờ giận dữ, thờ ơ, hoặc nản chí. Khi gặp thất bại hoặc sự suy sụp tinh thần xảy đến, khi không thể tránh thoát được, những người tin Chúa này cảm thấy mình như bị áp đặt, vì họ không trông mong những sự chờ đợi không thực tế và họ chưa bao giờ gặp những tình trạng như thế.
Người tư vấn cần cố gắng giúp đỡ những người được tư vấn đánh giá chính xác những sự trông đợi của họ, những thái độ, giá trị và những nhận định của họ. Cần giúp đỡ những người được tư vấn thấy được điều nào trong những điều ấy không thực tế, không thuộc Thánh Kinh, điều nào có thể gây thương tổn. Những loại suy nghĩ này thường mang tính cố chấp, không thay đổi, thỉnh thoảng xuất hiện trong một khoảng thời gian nào đó của cuộc đời, điều nầy có thể đòi hỏi phải lập đi lập lại nhiều nổ lực để giúp đỡ người khác đánh giá lại và thay đổi thái độ của họ hướng đến chính mình và đến cuộc sống.
4. Giải quyết Sự Biếng nhác. Ngay cả trong trường hợp họ có một vài sự hiểu biết về sự suy sụp tinh thần, thì những người được tư vấn thường vẫn gặp khó khăn trong khi tìm cách thực hiện một điều gì đó. Sự thiếu vận động là điều rất phổ biến đối với những người đang suy sụp tinh thần. Họ thường thiếu năng lực hoặc động cơ để hành động, trong khi điều này có thể giúp họ giải quyết được nan đề. Đối với nhiều người, sẽ dễ dàng hơn để nằm trên giường hoặc ngồi thờ thẩn một mình và suy nghĩ về những điều không hay của cuộc sống.
Nhẹ nhàng nhưng chắc chắn, bạn cần thúc đẩy người suy sụp tinh thần để họ hành động, để họ liên quan tới những gì sẽ gặp trong cuộc sống hàng ngày, các hoạt động gia đình, và việc vui chơi giải trí. Rất có thể nhờ các hoạt động khích lệ mà người được tư vấn có vẻ sẽ thành công. Điều này làm tăng suy nghĩ lạc quan và ngăn cản xu thế tư lự về những ý tưởng chán nản nghi ngờ. Khi người được tư vấn hành động, bạn hãy cố gắng nói những lời khích lệ và nhiều lời khen thưởng.40
5. Giải quyết Môi trường. Sự suy sụp tinh thần xảy ra phổ biến vào những tháng mùa đông, đặc biệt là đối với những người sống ở miền bắc. Được biết đến như là sự rối loạn về tính chất của mùa (SAD), các giai đoạn của sự suy sụp tinh thần sẽ xuất hiện, ít nhất ở phần thiếu đi ánh mặt trời. Một nghiên cứu gần đây cho thấy hầu hết những người suy sụp tinh thần theo mùa khi bị phơi bày ra trước ánh sáng huỳnh quang sáng chói, họ sẽ được hoàn thiện một cách đáng kể.41
Những tìm kiếm theo như sự gợi ý trên được ví như là một sự thay đổi môi trường, đôi khi có thể làm giảm đi sự suy sụp tinh thần. Những người tư vấn có thể không làm được gì nhiều để thay đổi các tình huống sản sinh-suy sụp tinh thần trong cuộc sống của một người, thế nhưng họ có thể khuyến khích những người được tư vấn sửa đổi lịch sinh hoạt hàng ngày, giảm bớt các công việc nặng nhọc, cố gắng tránh đi các tình trạng gây căng thẳng, hoặc có những kỳ nghỉ định kỳ. Những người được tư vấn cũng có thể được khuyến khích tìm đến các nhóm người có thể giúp họ tạo ra một môi trường lành mạnh phù hợp. Tất nhiên, Nhà thờ là một nơi lý tưởng để bắt đầu tiến trình này.
6. Giải quyết nguy cơ Tự làm tổn thương. Người ta có thể làm tổn thương đến chính mình theo nhiều cách, chẳng hạn như băng cách thay đổi công việc làm, bỏ học, hoặc quyết định lập gia đình cách nông nổi. Người tư vấn phải tỉnh táo và có lập trường rõ ràng đối với những người có những quyết định quan trọng kéo-dài, nhất là khi họ đang bị trói chặt bởi sự suy sụp tinh thần. Cần giúp đỡ những người được tư vấn quyết định nếu như họ thật sự muốn làm điều mà họ đề suất, để giúp họ thấy được những kết quả có thể xảy ra bởi những quyết định đó, và tiếp tục thúc giục họ đợi một thời gian, hầu có thể ngăn chặn tất cả các hành động có thể làm tổn thương.
Tự sát là một hành động được nhiều người suy sụp tinh thần nghĩ đến. Bởi chưng hầu hết mọi người đều đưa ra các gợi ý ưu tiên theo như sự chú tâm của họ, trong trường hợp đó người tư vấn nên tỉnh táo đối với những sự ám chỉ về việc tự sát có thể được nhắc đến. Chẳng hạn như, cần phải tỉnh táo trước bất kỳ một trong các tình huống sau: 42
• Nói đến sự tự sát.
• Có bằng chứng cho thấy một kế hoạch hành động để tự kết liễu đời mình.
• Những cảm giác tuyệt vọng và /hoặc vô nghĩa.
• Các sự gợi ý về những cảm giác có lỗi và bất tài vô dụng.
• Những sự căng thẳng trong cuộc sống gần đây (như mất việc làm, ly dị, hoặc cái chết của ai đó trong gia đình).
• Việc thiếu khả năng để đối diện với sự căng thẳng.
• Quan tâm thái quá về căn bệnh thể chất.
• Bận tâm lo lắng về chứng mất ngủ.
• Có dấu hiệu cho thấy sự suy sụp tinh thần, mất phương hướng, và /hoặc thái độ bất cần.
• Có xu hướng lệ thuộc và không hài lòng trong cùng một lúc.
• Có một sự thay đổi đột ngột và không thể giải thích được về một tâm trạng vui vẻ và hạnh phúc (tâm trạng này thường có nghĩa là họ đã có quyết định cố gắng tự sát).
• Có sự hiểu biết liên quan tới các phương pháp rất có hiệu quả trong việc tự sát (thông thường nhất là dùng súng và hợp chất mônôxyt cacbon, hợp chất hóa học chứa một nguyên tử ôxy kết hợp với một hoặc vài nguyên tử cacbon khác; ít thành công nhất là rạch vào cổ tay; việc sử dụng thuốc còn tùy vào việc uống bao nhiêu viên thuốc và uống loại thuốc nào).
• Có tiền sử những lần cố gắng tự sát trước đó (họ là những người đã từng cố gắng trước đó, thường sẽ cố gắng tự sát lần nữa).
Những người tư vấn không nên do dự hỏi liệu người được tư vấn có đang suy nghĩ đến việc tự sát hay không. Việc hỏi như thế sẽ giúp biết được về khả năng liệu người được tư vấn có cởi mở hay không, và tạo cơ hội cho người được tư vấn cân nhắc vấn đề xem có hợp lý không. Nói đúng hơn là khích lệ việc tự sát (nếu như được giả sử một cách chung chung như thế), sự thảo luận cởi mở thường làm giảm đi khả năng muốn tự sát của người đó.
Nếu như một người thật sự quyết định mình sẽ tự sát, người tư vấn có thể ngăn cản hành động này, thế nhưng vào một thời điểm nào đó người được tư vấn lại sẽ cố gắng tự sát. Ngay cả người giúp đỡ tận tâm nhất cũng không thể ngăn chặn sự tự sát mãi được. Hãy nhớ kỹ điều này khi có một vụ tự sát xảy ra. Vì rất có thể người tư vấn sẽ trầm mình vào trong cảm giác có lỗi vì đã không thể ngăn cản được cái chết của người mình đang tư vấn. Vấn đề tự sát sẽ được thảo luận nhiều hơn trong chương 31.
NGĂN CHẶN SUY SỤP TINH THẦN
Có thể ngăn chặn sự suy sụp tinh thần được không? Câu trả lời là “hoàn toàn không thể”. Không có mấy cơ may để chúng ta có thể ngăn chặn những sự tấn công phát sinh do tâm lý suy sụp tinh thần, và thỉnh thoảng những áp lực của cuộc sống nếu không khiến chúng ta suy sụp tinh thần, thì chắc chắn cũng sẽ đẩy chúng ta vào trong sự sầu não sâu sắc. Những sự suy sụp tinh thần, mất mác, bị từ chối và những thất bại xảy đến với mọi người, và những vấn đề này dẫn người ta đến các giai đoạn không hạnh phúc và nản lòng. Nhưng cho dù là như thế, vẫn có một vài phương cách mà chúng ta có thể thực hiện để ngăn chặn hoặc làm vơi đi mức độ phát triển của sự suy sụp tinh thần.
1. Tin cậy nơi Đức Chúa Trời. Trong những bức thư được viết từ trong tù, Sứ-đồ Phao-lô đã có lần nói rằng ông đã học tập để biết thỏa lòng trong mọi hoàn cảnh. Nhận biết Đức Chúa Trời sẽ ban năng lực cho con cái Ngài và Ngài là Đấng chu cấp mọi nhu cầu cho chúng ta, Phao-lô cũng đã học tập được làm thể nào để sống cách vui vẻ cả trong sự túng thiếu lẫn khi đầy đủ.43 Qua những kinh nghiệm cá nhân, và không chút nghi ngờ khi nghiên cứu Kinh Thánh, Phao-lô đã học tin cậy nơi Đức Chúa Trời và chính điều này đã giúp ông ngăn chặn được sự suy sụp tinh thần tấn công.
Ngày hôm nay đó cũng có thể là sự thật. Một sự kết ước rằng Đức Chúa Trời vẫn đang hành động, Ngài vẫn đang sống và đang tể trị mọi sự. Điều nầy có thể đem lại niềm hy vọng và sự khích lệ lớn lao, ngay cả khi chúng ta đang nản lòng và mất hy vọng. Nếu như những người sống trong thời kỳ hiện đại hôm nay cũng có thể học hỏi được bài học này, và nếu như các nhà lãnh đạo Hội Thánh và những người tư vấn Cơ Đốc có thể dạy dỗ bài học này cho các tín hữu, chắc chắn lúc đó sự nản lòng sẽ không còn ảnh hưởng nhiều như cách mà chúng có thể.
Đáng tiếc thay việc dạy dỗ của một số nhà lãnh đạo Cơ Đốc dường như chú ý quá nhiều đến việc sự suy sụp tinh thần đang gia tăng, thay vì phải giảm dần và có thể ngăn chặn được. Khi người ta nói rằng “hãy tin cậy nơi Đức Chúa Trời và sự suy sụp tinh thần sẽ tan biến”, nếu như sự suy sụp tinh thần vẫn còn tồn tại thì điều đó có thể là phạm tội, và sự chán nản càng sâu sắc hơn. Khi các học giả thể hiện một ít hiểu biết về sự suy sụp tinh thần trong lãnh vực sinh vật học, hoặc khi chúng có tên trong danh sách các quy tắc “Cơ Đốc” đối với việc loại bỏ sự suy sụp tinh thần, thì những người suy sụp tinh thần thỉnh thoảng vẫn cảm thấy suy sụp tinh thần sâu sắc hơn và mất hết hy vọng có thể phục hồi các thể thức hoạt động được nữa. Một vài (không phải là tất cả) cuốn sách tự-giúp đỡ “rất khó cho nhiều bệnh nhân Cơ Đốc là người mà tôi thấy có sự suy sụp tinh thần sâu sắc,” theo như lời một nhà tâm thần học Cơ Đốc đã nói.44 Sẽ hiệu quả hơn nhiều khi sự ủng hộ đến từ một cộng đồng, để nói rằng “Chúng tôi với bạn cùng chia xẻ sự đau đớn này nhé và chúng tôi đang cầu nguyện cho bạn, cho dù chúng tôi không hoàn toàn hiểu hết sự đau đớn mà bạn đang gánh chịu.”
2. Trông đợi Sự Nản lòng. Câu thứ hai của một bài thánh ca nổi tiếng45 đã nói rằng “chúng ta chẳng bao giờ nên nản lòng” nếu như chúng ta dâng mọi nan đề lên cho Đức Chúa Trời trong lời cầu nguyện. Đây là một sự nhìn nhận phổ cập nếu như không tìm thấy có sự ủng hộ từ Kinh Thánh. Chúa Jêsus đã báo trước rằng chúng ta có thể có các nan đề, và Sứ-đồ Gia-cơ cũng đã viết rằng những sự thử thách và những cám dỗ có thể xảy ra để thử luyện đức tin chúng ta và dạy dỗ chúng ta về sự kiên nhẫn.46 Điều đó là không thực tế để cười mỉm và cười to trong những hoàn cảnh tương tự, cho dù chúng ta làm ra vẻ như chẳng bao giờ sẽ nản lòng.
Hãy suy nghĩ – Chúa chúng ta khi Ngài chịu đóng đinh trên thập tự giá. Ngài đã chịu “nhiều suy sụp tinh thần” và Ngài đã biết trước về việc Ngài sẽ chịu nhiều đau đớn về tinh thần và thể xác khi Ngài phải chết trên cây thập tự. Một người có thể rất khó khăn để tưởng tượng việc Ngài mỉm cười trong vườn Ghết-sê-ma-nê hoặc trên thập tự giá, hay cố gắng để thuyết phục mọi ngườảyằng Ngài đã vui mừng và tràn trề hạnh phúc. Chúa Jêsus đã tin cậy nơi Cha Ngài, nhưng Ngài cũng đã đợi chờ đón nhận nỗi đau đớn và đã không ngạc nhiên khi điều ấy đã xảy ra.
Khi chúng ta có đủ thực tế để trông đợi sự đau đớn và được thông báo đầy đủ để nhận biết rằng Đức Chúa Trời luôn luôn quan phòng trên đời sống chúng ta, khi ấy chúng ta có thể giải quyết sự nản lòng tốt hơn và thường có thể giữ cho mình khỏi rơi vào sự suy sụp tinh thần sâu sắc.
3. Tỉnh táo đối với Các Tình huống Thiên về-Sự Suy sụp tinh thần. Những mong đợi của mọi người quả phụ khi gặp sự suy sụp tinh thần và lúc cần sự yên ủi, đặc biệt trong suốt những tháng sau khi người chồng qua đời. Chúng ta biết rằng tinh thần cô ta có thể giảm sút nghiêm trọng vào dịp sinh nhật của cô, vào ngày Lễ Cha, hoặc lễ kỷ niệm ngày cưới, đầu tiên sau khi người chồng qua đời. Khi trải qua những thời khắc đau buồn như thế, và khi trong hiện tại, mỗi chúng ta có thể ngăn chặn được những sự suy sụp tinh thần mà mình có thể đoán trước là chúng có thể tồi tệ hơn.
Ngày nay hầu hết những người tư vấn đều ý thức được rằng những ngày nghỉ có thể là khoảng thời gian phát sinh suy sụp tinh thần đối với một số người. Chẳng hạn như, lễ Giáng Sinh không thể là thời gian hân hoan và hạnh phúc đối với những người vừa chia ly với những người thân thương, những người không bạn bè thân thiết, hoặc không có tiền để mua một món quà, những người đang lo lắng về những người thân của mình uống quá nhiều ở những nơi tổ chức lễ, những người bị áp lực bởi những đòi hỏi của mùa Giáng Sinh, hoặc họ bị gợi nhớ về cái chết hay những kỷ niệm đau buồn khác đã xảy ra vào tháng 12 năm trước. Những người thích màu xanh của ngày lễ có thể cần có sự hiểu biết và sự khích lệ đặc biệt nếu như họ không rơi vào sự suy sụp tinh thần sâu sắc hơn, thỉnh thoảng khi hầu hết những người khác đang ăn mừng vui vẻ.
4. Học tập để Giải quyết Sự Giận dữ và Lầm lỗi. Một số người rơi vào sự suy sụp tinh thần bởi vì tâm trí họ đang ở trong những sự bất công hoặc những thất bại trong quá khứ. Điều nầy có vẻ như đơn giản, thế nhưng những người này cần phải cầu xin Đức Chúa Trời giúp đỡ họ có thể quên đi quá khứ, tha thứ những ai đã phạm lỗi với họ, và chính họ cũng cần được tha thứ nữa. Khi người ta ở trong những sự kiện của quá khứ và đắm mình trong sự giận dữ, lầm lỗi, và tình trạng nản lòng, có vẻ như sự suy nghĩ như thế có một mục đích nào đấy. Phải chăng đây là một lời xin lỗi cho việc trốn tránh trách nhiệm hoặc tìm kiếm sự tha thứ chăng? Các Nhà thờ có thể dạy dỗ tín hữu chấp nhận sự giận dữ hoặc lầm lỗi của họ và thể hiện những điều này có thể phục hồi làm sao (sẽ thấy trong chương 9 và 10). Nếu như nhiều người có thể học giải quyết sự giận dữ và lầm lỗi, thì nhiều sự suy sụp tinh thần cũng có thể được ngăn chặn.
5. Thách thức Sự Suy nghĩ. Nếu điều đó là thật, như một số người cho rằng mỗi chúng ta yên lặng nói về bản thân chúng ta cả ngày, sau đó thì mỗi chúng ta nên báo cáo về điều chúng ta đang nói với chính chúng ta. Sự bộc bạch này thường được ví như là một cuộn băng cát-sét mở đi mở lại nhiều lần, thuyết phục chính mình về những ý tưởng có thể làm tổn thương và sai. Chẳng hạn như, nếu tôi cứ tiếp tục giữ nguyên việc tôi nói về chính mình rằng, tôi không tài giỏi gì cả, thì đây có thể quyết định cho sự tự đề cao mình là người rất tự tin và làm cho tôi suy sụp tinh thần. Để thách thức sự suy nghĩ này, tôi muốn hỏi: “Chứng cứ nào về việc nhìn nhận tôi không tài giỏi?”, “Tôi không tài giỏi trong các lãnh vực nào (và tôi tài giỏi hơn ở đâu?)?”, “Có OK để không tài giỏi về vài thứ nào đó không?”, “Tôi có thể làm thế nào để trở nên tài giỏi hơn trong nhiều lãnh vực?” Khi người ta học tập thách thức sự suy nghĩ riêng của họ, hay về những người khác, việc làm nầy cũng có thể giúp ngăn chặn hoặc giảm bớt tính nghiêm trọng của sự suy sụp tinh thần.
Thánh Kinh thảo luận sự suy gẫm về Lời của Đức Chúa Trời47 và về những điều tốt lành, khả quan, tích cực, và công bình.48 Sự suy gẫm là một hình thức của việc bộc bạch, hướng tâm trí chúng ta khỏi sự suy nghĩ phủ định và có hướng làm giảm đi sự suy sụp tinh thần.
6. Học tập Đối diện với Những Kỹ thuật. Cách đây vài năm, một báo cáo đã so sánh những người chống lại sự suy sụp tinh thần với những người không thể chống nổi sự suy sụp tinh thần. Những người có thể chống được sự suy sụp tinh thần cho rằng họ là những người đã học được việc làm chủ những sự căng thẳng và đối diện với chúng trong cuộc sống.49 Khi họ cảm thấy có một vài sự điều khiển nào đó trên những tình huống của họ, những người này dường như ít cảm thấy sự vô dụng có thể hướng tới sự suy sụp tinh thần.50
Trẻ em và người lớn có thể quá được bảo vệ. Điều này can thiệp vào khả năng học tập làm thế nào để đối diện hoặc làm thế nào để làm chủ những sự căng thẳng của cuộc sống. Nếu như người ta có thể thấy những người khác đối phó ra sao, và có thể học tập được cách làm thế nào để chính họ có thể đối diện, lúc đó những hoàn cảnh có vẻ như ít tràn ngập hơn và sự suy sụp tinh thần ít giống hơn.
7. Tìm kiếm Sự Ủng hộ. Emile Durkheim là tác giả của một cuốn sách cổ điển về việc tự sát51 đã kết luận rằng những người có đạo ít có xu hướng tự sát hơn những người không phải là Cơ Đốc Nhan. Durkheim nói rằng nguyên nhân của điều này là do tôn giáo hòa nhập người ta vào trong các nhóm. Họ cảm thấy ít cô đơn và đơn độc hơn, những người này ít có xu hướng suy sụp tinh thần hoặc cố gắng tự sát. Các Nhà thờ và các cô nhi viện xã hội khác có thể trở thành những cộng đồng chữa lành cho họ, và đó cũng là nơi mà họ cảm thấy được chào đón và được chấp nhận.
Một nhóm người được quan tâm học hỏi có thể giúp ích nhiều cho họ và làm cho những tổn thương của các cuộc khủng hoảng nhẹ đi và đem lại cho họ năng lực và giúp đỡ họ trong những lúc có cần. Nhận biết mình không cô đơn, những người trong các cuộc khủng hoảng có thể đối diện tốt hơn và vì thế họ có thể tránh được sự suy sụp tinh thần nghiêm trọng.
8. Tiến tới. Alcoholics Anonymous (AA – Hội nặc danh của những người cai rượu) đã được phát hiện một cách tổng quát về những người nghèo thiếu khi họ tiến tới để giúp đỡ người khác, ấy cũng là khi họ muốn tự giúp đỡ chính mình. Khi chúng ta thấy được điều này – đây là nguyên tắc về phương pháp chữa lành-người giúp đỡ.52 Nó nói lên rằng những người khi tiến tới giúp đỡ người khác họ là những người có ích và giúp ích nhiều nhất.
Nguyên tắc này không phải lúc nào cũng có hiệu quả; thỉnh thoảng những người suy sụp tinh thần có thể lôi kéo một người khác cũng suy sụp tinh thần như họ. Sự chữa lành cũng không giống như vậy nếu người giúp đỡ suy sụp tinh thần, kết luận một cách ích kỷ “Tôi không quan tâm đến những người khác, nhưng tôi cũng sẽ giúp nếu như đây là điều mà tôi phải làm để tôi cảm thấy mình tốt hơn.” Ngược lại, khi có một sự nổ lực vui vẻ để giúp đỡ người khác, bao gồm những người suy sụp tinh thần, lúc đó mỗi người sẽ thấy mình có ích và sự suy sụp tinh thần có thể giảm dần. Vì vậy, một lần nữa, chúng ta thấy được rằng sự vui chơi của một cộng đồng có quan tâm lẫn nhau là một phương cách không trực tiếp để ngăn chặn sự suy sụp tinh thần.
9. Khuyến khích Sự Hài hòa về Thể chất. Từ khi việc ăn kiêng nghèo nàn và thiếu luyện tập có thể làm cho những người suy sụp tinh thần có hướng tăng thêm nỗi suy sụp tinh thần, những người suy sụp tinh thần này có thể được khuyến khích bằng lời và bằng hành động, ví dụ để chăm sóc thân thể của họ. Có thể là đơn giản hóa để giả sử rằng điều này có thể ngăn chặn hoàn toàn sự suy sụp tinh thần đặt nền tảng trên thể chất nghiêm trọng hơn, nhưng điều này được biết đến đó là một thân thể khỏe mạnh ít mắc bệnh về thần kinh cũng như về thể chất.
CÁC KẾT LUẬN VỀ SỰ SUY SỤP TINH THẦN
Vance Havner là nhà truyền giáo được nhắc đến trong những trang trước của chương này, một lần ông đã hy vọng rằng người vợ sắp chết của ông có thể được chữa lành bởi một phép lạ nào đó. Thế nhưng khi bà qua đời, ông đã đắm mình vào nỗi đau đớn. Người đàn ông già nầy đã không thể hiểu được lý do tại sao điều này đã xảy ra khi nó đã xảy ra. Havner đã viết “Bất kỳ ai cũng đều nghĩ rằng ông có những phương cách của Đức Chúa Trời, đã được sắp xếp một cách trật tự, được phân tích, và có quan hệ tương hỗ với các câu trả lời liến thoắng và hợp lý để dừng mỗi câu hỏi từ những tấm lòng đang đau đớn đang nằm không xa với sự kỳ diệu của phép lạ mà chúng ta gọi là cuộc sống và sự chết.” Đức Chúa Trời “không có phương cách rập khuôn nào cho việc mà Ngài đang làm cả. Ngài đã đặt để Phi-e-rơ trong tù và Ngài đã cho phép việc Giăng Báp-tít ở trong ngục tối cho đến trước khi chết. . . . Tuy nhiên, tôi chấp nhận bất kỳ điều gì mà Đức Chúa Trời dự định làm, Ngài sẽ làm.”53
Người đàn ông này đã rất đau buồn khi vợ của ông qua đời, thế nhưng tôi lại nghi ngờ khả năng ông chẳng bao giờ trở nên suy sụp tinh thần. Ông đã có một viễn cảnh thực tế trong cuộc sống và sự chết. Đây là một viễn cảnh có thể mang lại nhiều sự giúp đỡ đối với những người tư vấn và những người được tư vấn, để giải quyết một cách hiệu quả hơn cho nan đề suy sụp tinh thần.
Christian Counseling – Gary R]. Collins
CÁC SÁCH ĐỀ NGHỊ ĐỌC THÊM
Baker, Don, and Emery Nester. Depression. Portland, Oreg.: Multnomah,1983.*
Beck, Aaron T., et al. Cognitive Therapy of Depression. New York: Guilford,1979.
Hart, Archibald D. Counseling the Depressed. Waco, Tex.: Word,1987.
Klerman, Gerald L., et al. Interpersonal Psychotherapy of Depression. New York: Basic Books,1984.
McCoy, Kathleen. Coping with Teenage Depression. New York: New American Library,1982.*
Papolos, Dimitri, and Janice Papolos. Overcoming Depression. New York: Harper & Row,1987.
Rush, John A., ed. Short-Term Psychotherapies for Depression. New York: Guilford,1982.
White, John. The Masks of Melancholy. Downers Grove, Ill.: InterVarsity,1982.*
Williams, J. M. G., and G. Mark. The Psychological Treatment of Depression. New York: Free Press,1984.